Zalew Zemborzycki utworzony został w 1974 r. dzięki spiętrzeniu wód środkowego odcinka rzeki Bystrzycy Lubelskiej. Jest niewielkim zbiornikiem zaporowym zlokalizowanym w południowo-wschodniej części miasta Lublin i pełni głównie funkcję przeciwpowodziową. Posiada również funkcje żeglowne i wędkarskie. W sezonie letnim jest miejscem wypoczynku mieszkańców miasta Lublin stając się akwenem o charakterze turystyczno - rekreacyjnym. Znajduje się na nim wyciąg nart wodnych, a w jego otoczeniu umiejscowione są ośrodki wypoczynkowe: „Marina” i „Słoneczny Wrotków”.
Powierzchnia zbiornika |
278 ha |
Objętość zbiornika |
6 mln m3 |
Głębokość zbiornika |
2/3-4 m |
Długość linii brzegowej |
12 km |
Długość zapory |
573 m |
Wysokość zapory |
do 6,5 m |
Pomysłodawcą utworzenia zbiornika był Kazimierz Bryński, pracownik Katedry Geografii Fizycznej UMCS. O budowie zbiornika zadecydowała głównie powódź, która nawiedziła miasto w 1964 roku. W latach 1970-1971 przedsiębiorstwo Hydroprojekt z Warszawy opracowało projekt, a w latach 1972-73 wykonano podstawowe prace budowlane. Zalew budowano w tzw. czynie społecznym i oddano go do użytku 16 lipca 1974 r.
Badania naukowe
Akwen Zalewu Zemborzyckiego jest przedmiotem zainteresowania środowiska naukowego oraz miejscem prowadzenia licznych badań naukowych. W ostatnich latach na jego obszarze przeprowadzono m. in. następujące badania:
Problematyce ochrony Zalewu Zemborzyckiego poświęcone zostały również monograficzne konferencje naukowe oraz prezentacje na konferencjach krajowych i międzynarodowych:
„Przyszłość Zalewu Zemborzyckiego w Lublinie – szanse i zagrożenia” - w dniu 22 kwietnia 2015 r. odbyła się w Trybunale Koronnym pod patronatem Prezydenta Miasta Lublin konferencja naukowa pn. „Przyszłość Zalewu Zemborzyckiego w Lublinie – szanse i zagrożenia”.
Podczas konferencji zaproszeni uczestnicy przedstawili w postaci referatów sprawozdania z przeprowadzanych w ostatnich latach prac badawczych oraz badań monitoringowych jakości wody w tym zbiorniku.
Udział w konferencji wybitnych fachowców, specjalistów od eutroficznych zbiorników zaporowych umożliwi podsumowanie prowadzonej dotychczas rekultywacji zbiornika, oraz pomoże wypracować takie rozwiązania na przyszłość, żeby skutecznie poprawić stan ekologiczny zbiornika i osiągnąć dobrą jakość wody pod względem fizykochemicznym, biologicznym i bakteriologicznym co niewątpliwie umożliwi w pełni wykorzystanie wody tego akwenu dla potrzeb rekreacyjnych i sportowych.
Rekultywacja Zbiornika Zemborzyckiego
DZIAŁANIA
W celu poprawy stanu ekologicznego Zbiornika Zemborzyckiego, Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Lublin zapoczątkował działania rekultywacyjne. Pierwsze próby oceny sytuacji i jej naprawy podjęto w 2004 roku. Do współpracy zaproszono ekspertów z lubelskich uczelni m.in. Akademii Rolniczej (dziś Uniwersytet Przyrodniczy). Rekultywacja miała doprowadzić wody zbiornika do dobrego stanu ekologicznego oraz oczywiście umożliwić kąpiel w Zalewie. Główne działania Urzędu Miasta:
Aby utrzymać dobry stan zbiornika wykonano także zabezpieczenia przeciwpowodziowe w cofce zbiornika i zabezpieczono zaporę czołową (2004), a także wykonano remont sterówki jazu oraz przepustu i elewacji zapory czołowej (2005).
PROBLEMY
Zalew Zemborzycki cechuje duża żyzność wód, gdyż przed jego napełnieniem z podłoża nie usunięto torfu. Cecha ta powoduje, iż zbiornik jest miejscem sprzyjającym do rozwoju bakterii, glonów i sinic. Żyzność wód Zalewu potęgowana jest dopływem dużej ilości substancji organicznych, głównie pochodzenia ściekowego, wprowadzanymi wraz z wodami rzeki Bystrzycy. Do zbiornika dostają się także zanieczyszczenia i substancje powodujące wzrost produkcji biologicznej spływające z okolicznych pól uprawnych.
Wysoka żyzność zbiornika spowodowała wystąpienie zjawiska masowego pojawienia się glonów w wodzie (tzw. zakwit wody) wywołanych nadmiernym namnażaniem się sinic. Sinice są organizmami wybitnie ciepłolubnymi, a ich toksyczność powoduje zagrożenie dla ludzi oraz zwierząt. Ograniczona ilość organizmów mogących konsumować i asymilować komórki sinic (organizmy obecne w planktonie) powodowała ich masowy rozwój, a następnie sedymentację do osadów dennych, gdzie częściowo obumierały, pochłaniając znaczne ilości tlenu i stwarzając niebezpieczeństwo wystąpienia zmian w strukturze ekologicznej zbiornika.
Rozwojowi zakwitów wody sprzyjała rozbudowana populacja ryb karpiowatych, zwłaszcza leszcza (90% ogólnej populacji ryb występujących w zbiorniku), żerujących na zooplanktonie- naturalnym filtratorze wód. Przy braku ryb drapieżnych, które mogłyby zmniejszyć liczebność karpiowatych, oraz przy braku roślin przybrzeżnych, które działają jak filtr zanieczyszczeń oraz natleniają wodę, zbiornik był całkowicie bezbronny.
Przez wiele lat zakwity sinic pojawiały się wiosną i kończyły jesienią. Woda w Zalewie nie nadawała się do kąpieli.
Wydział Ochrony Środowiska UM Lublin w ramach prowadzonej rekultywacji Zalewu Zemborzyckiego współpracuje z: