Duma Jankesów („The Pride of the Yankees", USA, 1942) 128 min
reżyseria: Sam Wood
scenariusz: Jo Swerling i Herman J. Mankiewicz wg oryginalnej historii Paul Gallico
obsada: Gary Cooper (Henry Louis 'Lou' Gehrig), Teresa Wright (Eleanor Twitchell), Babe Ruth (samego siebie), Walter Brennan (Sam Blake), Dan Duryea (Hank Hanneman), Elsa Janssen (Christina 'Mom' Gehrig), Ludwig Stössel (Henry 'Pop' Gehrig), Virginia Gilmore (Myra Tinsley), Bill Dickey (samego siebie) i inni.
Sportowy film biograficzny, jeden z pierwowzorów dość popularnego później w Hollywoodzie gatunku, śledzi życie słynnego Lou Gehriga, bejsbolistę, który z wielkimi sukcesami i rekordami występował w 2130 kolejnych meczach drużyny Nowego Jorku przed swoim dramatem w wieku 37 lat – powolną śmiercią spowodowaną chorobą ALS, atakującą system nerwowy, która teraz w medycynie nosi imię tegoż sportowca. Gehriga obserwujemy od jego dzieciństwa w Nowym Jorku do słynnego przemówienia „Szczęściarza” w jego pożegnalnym występie na stadionie w 1939 roku.
Gary Cooper zdobył Oscara za sierżanta Yorka, ale zasłużył bardziej za „Dumę Jankesów”. Cooper swoją oszczędną kreacją swobodnie gra na naszych emocjach. Nigdy wcześniej i później nie grał bardziej szczere, naturalnie, otwarcie, uczuciowo wyzwalając pokłady nieprzebranej sympatii do legendarnego zawodnika. Teresa Wright, wylansowana w filmach William Wylera, w roli jego ukochanej i żony świeci tutaj blaskiem wcale nie odbitym od Coopera, ale uzupełnia portret ekranowej miłości o idealistyczne marzenie o amerykańskiej dziewczynie. W prosty, bezpretensjonalny sposób tworzą na ekranie duet, który zjednuje nas widzów aż do momentu, gdy musimy zrozumieć, że nigdy nie ma szczęścia doskonale spełnionego. Musimy zrozumieć, bo wcześniej jesteśmy zmuszeni zupełnie i bezwarunkowo pokochać tą sentymentalno-romantyczną parę. Sielanka romansu i małżeństwa jest kontrapunktem dramatu Lou Gehriga i Ameryki osieroconej po swym idolu. Główne wątki dźwigają Coopera i Wright, ale nie bez czułej pomocy znakomitej roli charakterystycznej Waltera Brennana, który jest świadkiem ich wielkiej miłości. Jeśli przez ostatnie dwadzieścia minut filmu nie otrzecie państwo ani jednej łzy, to znaczy, że macie serce z kamienia.
AKADEMIA ZAPOMNIANYCH ARCYDZIEŁ FILMOWYCH - WE DWOJE
Nowa edycja Akademii po roku spotkań z Williamem Wylerem byłaby niewypałem gdybyśmy myśleli o możliwości zdyskontowania naszego poprzedniego cyklu równie spójną propozycją monograficznego przeglądu filmów. To niemożliwe! Musimy się w tej kwestii zrelaksować, przypomnieć sobie rozrywkowy charakter kina. Stąd proponujemy w zbliżającym się roku cykl, który nie ogranicza się w swej koncepcji względami artystycznymi czy badawczymi. Nowa edycja jest szerokim otwarciem na przyjemność kina. Oglądanie filmów jest zawsze ekranową realizacją fantazji, które są ściśle związane ze światem ludzkich pragnień. Specyficzną własnością filmu jest - bezdyskusyjnie - jego prymarna pozaartystyczna cecha: zmysłowość. Filmy nie są ani lepsze - ani gorsze. Filmy albo się "oglądają", bo wizualizują nasze zmysłowe pragnienia, albo po prostu "nie oglądają", jeśli nie liczą się z psychologią widza w kinowej sali. Pragnienie jest niezbędnym elementem naszej biologii i psychiki. Stąd kategorią, jaka próbuje porządkować tegoroczny cykl jest pomysł DUETÓW filmowych, podsunięty nam przez Państwa jeszcze w ubiegłej edycji.
Planowaliśmy początkowo szerokie rozumienie dualizmu kina, relacje przejawiające się nie tylko między aktorami, ale także np. reżyserem i aktorem. Próby skonstruowania programu udowodniły, że zbyt szeroka formuła rozmywa centralny problem relacji pomiędzy dwiema osobami na ekranie. Relacje płci są motorem możliwości realizacji ludzkich pragnień. Postanowiliśmy więc pozostać przy duetach najbardziej klasycznych z możliwych, męsko-damskich starciach zniekształcanych Vouyerystycznym spojrzeniem filmowej kamery bez względu na reżysera i gatunek filmowy. Kurator cyklu musi się przyznać, że postawił tym razem nie tylko na klasyczne kino (to jest raczej oczywiste), ale także na swoje osobiste, bardzo subiektywne spojrzenie na wartość filmowych duetów. Stąd też pomiędzy "iskrzącymi", uznanymi za arcydzielne romansami ekranu (np. "Gilda", "Tramwaj zwany pożądaniem", "Skłóceni z życiem") pojawiają się w programie duety niezbyt oczywiste i aktorzy nie kojarzeni z jakimiś charyzmatycznymi, ekranowymi pojedynkami (np. Jean Arthur, Michael Redgrave czy Lee Remick). Zgódźmy się, że to właśnie są zapomniane arcydzieła, pogubione klejnoty sztuki aktorskiej, które koniecznie chcemy Państwu albo przypomnieć, albo zupełnie od nowa przywrócić łaskawej pamięci.
wstęp wolny!
Kurator cyklu – dr hab. Rafał Szczerbakiewicz
