W obrębie Miasta Lublin działa 27 jednostek pomocniczych - dzielnic, z których każda posiada swoją wyjątkową historię i specyfikę.
Jedna z największych jednostek administracyjnych współczesnego Lublina, zajmująca 11,1% ogólnej powierzchni miasta (13,4 km2). Abramowice położone są w najdalej na południowy wschód wysuniętej części Lublina. Dzielnicę zamieszkuje 1650 osób, co skutkuje bardzo małą, jak na obszar miejski, gęstością zaludnienia, wynoszącą zaledwie 126 os./km2. Abramowice są dzielnicą domów jednorodzinnych i obszarów rolniczych,
od lat zamieszkiwaną przez kolejne pokolenia tych samych rodzin. Ofertę kulturalną w dzielnicy stanowią zajęcia organizowane w ramach programu „Dzielnice Kultury”, działania podejmowane w budynku Stowarzyszenia Niesienia Pomocy Chorym „Misericordia” i filii Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie. Najstarsze wzmianki o Abramowicach zwanych niegdyś Abrahamowicami (od żydowskiego imienia Abram – Abraham) odnajdujemy w „Liber Beneficionem” Jana Długosza, skąd dowiadujemy się, że w 1398 r. właścicielem folwarku rycerskiego był Sieciech, który pod koniec XIV wieku wystawił pierwszy drewniany kościół i wyposażył parafię w 300 morgów pola i lasu. Do 1866 roku dobra parafialne należały do proboszczów abramowickich, skąd powstała tradycyjna nazwa części wsi – Abramowice Kościelne, dziś położonej na terenie dzielnicy Głusk.
Pod koniec XV wieku właścicielami Abramowic byli Ossolińscy, w XVIII w. – Kossowscy, z inicjatywy których powstał tu drewniany okazały dwór, w którym podobno gościł król Stanisław August. W 1833 roku dwór spłonął, a majątek nabyli Grabowscy, którzy wybudowali murowany dworek, otoczony parkiem krajobrazowym. Od roku 1883 majątek znajdował się w rękach żydowskich. Od 1910 r. – był własnością Sachsów – rodziny lubelskich przemysłowców. W ramach reformy rolnej w 1944 roku obiekt został upaństwowiony i przeznaczony na funkcjonujący do dziś szpital psychiatryczny, do czego predysponowało go położenie na peryferiach oraz otoczenie zielenią parku i wodami stawów. Rejestrację pierwszych chorych rozpoczęto 20 stycznia 1945 roku. Byli to m.in. więźniowie z Majdanka i obozów jenieckich.
Część byłego majątku Abramowic została włączona do granic administracyjnych Lublina już w 1959 roku. Po 1989 r. do Lublina została przyłączona także Wólka Abramowicka. Dzielnica Abramowice w obecnym kształcie składa się w części południowo-zachodniej z Abramowic oraz z północnej części wsi Wólka Abramowicka. Uchwałą Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego 2006 r. dotychczasowe Osiedle Abramowice przekształcono w Dzielnicę Abramowice.
Dzielnica Bronowice zlokalizowana jest w środkowej części miasta, na południe od Starego Miasta i Śródmieścia. Jest to powierzchniowo mała jednostka administracyjna (jedynie 2,51 km2, co stanowi ok. 1,6% powierzchni współczesnego Lublina), natomiast charakteryzuje się wysoką gęstością zaludnienia (liczba mieszkańców to 14 489 os.). Bronowice cieszą się dość bogatą i różnorodną ofertą kulturalną, którą obok Dzielnicowego Domu Kultury „Bronowice” realizują m.in. instytucje edukacyjne, parafie,
ośrodki wsparcia, istotną rolę odgrywają też inicjatywy obywatelskie mieszkańców.
Nazwa „Bronowice” po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach z 1342 roku. Pierwotna nazwa, zapisywana również jako „Brunouiczi”, prawdopodobnie pochodzi od patronimicznego imienia Bron (Bronisław) bądź Bruno. Początkowo Bronowice były wsią leżącą na prawym brzegu Bystrzycy. Wieś została sprzedana przez króla Kazimierza Wielkiego i przez ponad 150 lat była własnością wójtów lubelskich.
W 1504 roku rada miejska Lublina odkupiła Bronowice od synów Stanisława Morsztyna. Od najdawniejszych czasów znajdowały się tu kopalnie kamienia wapiennego.
W roku 1811 w związku z trwającą modą na lecznictwo wodne odkryte zostały źródła mineralne przecinającej Bronowice Czerniejówki. Odkrycia tego dokonał Tomasz Baliński – założyciel jednych z pierwszych w Lublinie łazienek leczniczych. Łazienki nie funkcjonowały długo, w związku z przekazaniem terenu najpierw A. Makarewiczowi, później J. Chrościelewskiemu, który doprowadził do ich całkowitego upadku. W 1822 r. osada została wydzierżawiona wieczyście, zaś w roku 1864 miasto zrzekło się prawa własności do niej. Ostatnimi właścicielami Bronowic – do 1916 roku – byli Sachsowie.
Zasadnicza zmiana charakteru Bronowic dokonała się w roku 1877, w związku z przeprowadzeniem przez wieś linii kolejowej łączącej Lublin z Warszawą i Kowlem, co ułatwiło znacząco transport towarów. Niewielka wieś przekształciła się wówczas w dobrze prosperującą gospodarczo osadę podmiejską. Nadrzeczne położenie dzielnicy oraz dogodne ukształtowanie terenu zaważyły na uzyskaniu przez ten obszar charakteru przemysłowego (Bronowice stały się miejscem lokalizacji wielu zakładów przemysłowych, a wraz z nimi robotniczych dzielnic mieszkaniowych). Na terenie Bronowic powstało wiele fabryk, m.in. cementownia „Firlej”, fabryka „Eternit”, fabryka narzędzi, młyn parowy Michała Koźmińskiego, fabryka maszyn rolniczych Moritza i Wolskiego oraz Zakłady Mechaniczne Plage i Laśkiewicz (na bazie których w późniejszym czasie powstała Lubelska Wytwórnia Samolotów). Te duże kompleksy fabryczne zostały znacjonalizowane po II wojnie światowej, przy czym wiele elementów zachowało się do czasów obecnych, mimo że pełnią zupełnie inne funkcje.
Przez blisko sześć wieków Bronowice funkcjonowały jako samodzielna jednostka administracyjna. W granice miasta włączono je dopiero w 1916 roku. Okres przed II wojną światową charakteryzował się intensywnym rozwojem dzielnicy, który został zahamowany w okresie powojennym. Na terenach byłego lotniska oraz pobliskich gruntach na przestrzeni lat 1954–1969 powstały trzy duże osiedla robotnicze. Stopniowo wraz z rozbudowaniem terenu wyraźnie zarysował się też podziałna Bronowice „Stare” (teren o dużym potencjale krajoznawczo-architektonicznym, lecz wymagający rewitalizacji także w zakresie infrastruktury kulturalnej) i „Nowe” (dobrze skomunikowane z centrum miasta, jak też posiadające infrastrukturę kulturalno-edukacyjną pozwalającą na budowanie wspólnotowości mieszkańców dzielnicy). Jest on uwarunkowany zarówno kontekstem architektonicznym, jak również aspektami natury socjalnej.
Dzielnica Bronowice została utworzona na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego 2006 r.
Czechów Południowy i Północny – to dzielnice położone w północnej części miasta – zaliczane są do największych i najbardziej ludnych dzielnic Lublina (powierzchnia obu dzielnic wynosi 9,25 km2). Zamieszkują je łącznie 39 238 osoby. Duża gęstość zaludnienia jest zasługą wysokiej oraz intensywnej zabudowy – typowej dla osiedli okresu PRL.
Czechów Południowy jest dzielnicą zlokalizowaną w pobliżu Śródmieścia, dobrze zagospodarowaną i skomunikowaną z centrum miasta. Dzielnica ta cieszy się rozwiniętą infrastrukturą kulturalno-rekreacyjną i handlowo-usługową, na jej terenie znajdują się liczne punkty usługowe, szkoły, parafie, filie biblioteczne oraz Dzielnicowy Dom Kultury SM „Czechów” wraz z Biblioteką Kameralną SM „Czechów” i Klubem Osiedlowym „Miniatura”. Dzielnica składa się głównie z osiedli z tzw. wielkiej płyty.
Czechów Północny jest dzielnicą położoną na obrzeżach miasta, młodszą, a więc nieco odmienną architektonicznie, cechującą się nowszymi inwestycjami z przełomu XX i XXI w. oraz lat późniejszych.
Współczesny Czechów jest też po części dzielnicą akademicką: znajdują się tu uczelnie prywatne, kampus Uniwersytetu Medycznego w Lublinie wraz ze szpitalami klinicznymi oraz Instytutem Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie.
Dzisiejsze dzielnice Czechów Północny i Południowy obejmują tereny dawnej wsi Czechów (po zachodniej stronie ulicy Koncertowej) oraz obszar historycznego wójtostwa lubelskiego, zwany później Czechówką Górną. Nazwa „Czechów” pojawia się po raz pierwszy w 1326 roku w źródłach dominikańskich jako „villa Czechówka”. Kolejna, bardziej szczegółowa wzmianka pochodzi z roku 1369 i wiąże się z nadaniem wsi Stogniewowi (oraz umożliwieniem korzystania ze znajdującego się w niej młyna) przez Kazimierza Wielkiego. Na początku XV wieku Czechów stał się własnością najpierw Janusza i Falisława herbu Jastrzębiec, a później – w latach 1411–1418 – sekretarza księcia litewskiego Witolda – Mikołaja Cebulki. Czechów był już wtedy dużą wsią zamieszkałą przez zamożnych i przedsiębiorczych rolników, o czym świadczy zawiązana przez nich w celach handlowych spółka.
W latach 1531–1533 właścicielami wsi byli Rafał Ożarowski i Jan Bychawski.
Inaczej toczyła się historia terenów dawnego wójtostwa lubelskiego, które w XVI w. były własnością rodziny Lubomelskich. W 1649 r. wydzielono tak zwaną Czechówkę Dolną, oddzielając ją od Czechówki Górnej. Prawdopodobnie w I połowie XVI w. wybudowane zostało na terenie Czechówki fortalicjum. W I połowie XVII w., gdy właścicielem tego terenu był Rafał Leszczyński, dwór obronny rozbudowano na obszerny pałac.
W XVIII w. właścicielami Czechówki wraz z Wieniawą i pałacu została rodzina Tarłów. Pałac popadł w ruinę w końcu XVIII w., a w drugiej połowie XIX w. stopniowo go rozebrano, na jego miejscu wznosząc szkołę policyjną.
W roku 1870 Czechów (na podstawie ukazu carskiego) przekazany został gubernatorowi suwalskiemu – Arcimowiczowi. Później dzierżawcą majątku został Aleksander Doliński. W roku 1916 Czechówka Dolna włączona została w granice administracyjne Lublina, całość terytorium znalazła się w obrębie miasta w roku 1959. Już wtedy dzielnicę podzielono administracyjnie na dwie części: Czechów Południowy i Północny. Na tych terenach planowano budownictwo wielorodzinne, dalszą rozbudowę już istniejących osiedli mieszkaniowych.
Dzielnice Czechów Południowy i Czechów Północny zostały utworzone na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego 2006 roku.
Czuby Południowe i Północne – to dzielnice zlokalizowane w południowo-zachodniej części Lublina. Pod względem powierzchni Czuby Południowe i Północne są stosunkowo małymi dzielnicami, natomiast wyróżniają się dużą liczbą mieszkańców (42 997 os. w obu dzielnicach łącznie). Tak wysoki wskaźnik zaludnienia jest wynikiem intensywnej, wysokiej zabudowy tego terenu, atrakcyjnej lokalizacji, dobrej komunikacji z centrum miasta oraz wysokiej popularności wśród mieszkańców Lublina. Zaletą obu dzielnic jest dobra infrastruktura kulturalna (kilka filii bibliotek, Dzielnicowy Dom Kultury „Czuby Południowe”, domy kultury spółdzielni mieszkaniowych „Błonie”, „Ruta”, „Łęgi” i „Skarpa”) oraz potencjał krajobrazowo-przestrzenny w postaci wąwozów z infrastrukturą sportową. Czuby Północne są jedyną w mieście dzielnicą, w obszarze której funkcjonują cztery osiedlowe domy kultury.
Dzisiejsze Czuby to teren dawnych pól miejskich Lublina, zwanych od XVI w. Rurami. Zanim pojawiła się nazwa „Czuby” używano także na ten obszar określenia „Baki”. Folwark powstał w XVIII w. na terenie wsi Rury Bonifraterskie – folwarku bonifratów opiekujących się szpitalem psychiatrycznym na Czwartku.
Nazwa „Czuby” wyparła poprzednią nazwę w XIX wieku. Używana była już wcześniej – w XVII w. – na określenie wzniesienia na skraju doliny Bystrzycy, powstałego pomiędzy wyżłobionymi w lessie wąwozami. Po I wojnie światowej folwark został rozparcelowany. Jego miejsce zajęła kolonia Rury – Czuby, na której wyrosła jedna z największych dzielnic Lublina.
W granice administracyjne miasta Czuby włączone zostały w 1959 roku. W odpowiedzi na rosnące potrzeby mieszkaniowe młodych lublinian pod koniec lat 70. XX w. rozpoczęto na tym terenie budowę osiedla mieszkaniowego „Czuby”. Najwięcej bloków spółdzielnia wybudowała w latach 80. XX w., kiedy to nastąpił boom mieszkaniowy.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedla Czuby Południowe i Czuby Północne uzyskały status dzielnic.
Dzielnica Dziesiąta zlokalizowana jest w południowo-wschodniej części Lublina. Jest to dzielnica średniej wielkości (zajmuje 6,6 km2), którą obecnie zamieszkuje 22 062 osób. Jednym z najważniejszych atutów dzielnicy jest duża ilość terenów zielonych, w tym spacerowych i rekreacyjnych, dobra infrastruktura usługowo-handlowa oraz sportowo-rekreacyjna.
Dzisiejsza dzielnica Dziesiąta obejmuje tylko zachodnią część historycznej wsi o tej nazwie. Pierwotna nazwa dzielnicy brzmiała „Dziesiąte”, co sugeruje prawdopodobne utworzenie jej w związku z osadzaniem tu niewolników, zorganizowanych w system setno-dziesiętny, a więc grupy skupiające po 10 osób – zwykle jeńców – na czele z dziesiętnikiem.
Na początku XIV w. Dziesiąta była własnością królewską, służebną wsią sokolników, którzy osiedlali się zazwyczaj w okolicy lasów, aby prowadzić hodowlę ptaków używanych do polowań.
W pierwszej połowie XIV w. wieś otrzymał archidiakon lubelski w rekompensacie za grunt znajdujący się pomiędzy kościołem św. Michała a kościołem dominikańskim. W 1511 r. wieś graniczyła z wsiami królewskimi Wrotków i Chłopie.
W 1562 r. Dziesiąta stała się własnością archidiakona Jakuba Montany – doktora medycyny i przyjaciela Jana Kochanowskiego, który uwiecznił ten fakt we fraszce „Do doktora Montana”, w której pisał: „Pierwszą, wtórą i trzecią, czwartą wieś i piątą/ Szóstą także i siódmą, ósmą i dziewiątą/ Nie wiem, miły doktorze, w której masz krainie/ Jam tylko był w Dziesiątej, która przy Lublinie”.
W 1790 r. we wsi przebywał gen. Tadeusz Kościuszko, który dowodził manewrami oraz rewią wojskową odbywającą się na placu pomiędzy Piaskami a Dziesiątą. W 1827 r. wieś liczyła 145 mieszkańców. Po powstaniu listopadowym Dziesiąta weszła w skład majoratu Lublin.
Pod koniec XIX w. na terenie Dziesiątej powstał tor wyścigowy. W 1899 r. zorganizowany został pierwszy wyścig, który zapoczątkował tradycje lubelskich sportów jeździeckich, organizowanych do czasów II wojny światowej. W II połowie XIX w. szybki rozwój dzielnica zawdzięczała wybudowanej w 1877 r. linii kolejowej.
W związku z planem rozbudowy miasta, w 1925 r. majątek Dziesiąta przekazany został do parcelacji. Sześć lat później Dziesiąta formalnie włączona została w obręb miasta, licząc wówczas 1167 mieszkańców. W latach 30. XX w. dzielnicę zaczęto rozbudowywać w kierunku Abramowic. Po obu stronach ul. Kunickiego powstały budowane według jednego wzoru domki jednorodzinne Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej przeznaczone dla rodzin kolejarzy, pocztowców i bankowców. Dziesiąta była dogodnym miejscem do inwestycji o charakterze przemysłowym. Właściwie od II połowy XIX w. powstawały w tej części Lublina zakłady przemysłowe, firmy i fabryki. Bardzo trudnym czasem w historii dzielnicy był okres II wojny światowej. Leżąca na jednym ze szlaków komunikacyjnych dzielnica przeżyła napływ uchodźców, liczne bombardowania, grabieże porzuconych zakładów, pacyfikacje. W 1941 r. na terenie Dziesiątej utworzono obóz, co w sposób oczywisty zaważyło na losach jej mieszkańców. Dziesiąta wyszła z okresu wojny okaleczona zarówno materialnie, jak i społecznie. Lata powojenne także nie były dla dzielnicy łaskawe. Zagospodarowanie następowało stopniowo. Wokół najstarszych terenów przemysłowych, jeszcze w I połowie XX w., powstawała jednorodzinna zabudowa mieszkaniowa nawiązująca do niespełnionej idei „miasta-ogrodu”. Od II połowy XX w. na terenie dzielnicy zaczęły powstawać osiedla przemysłowe, włącznie z blokami z tzw. wielkiej płyty, które do dzisiaj współistnieją w układzie urbanistycznym z pozostałościami zabytkowej zabudowy mieszkaniowej z lat 20. i 30. XX w., co niewątpliwie stanowi o charakterze tej dzielnicy Lublina.
Dzielnica Dziesiąta została utworzona na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin
z dn. 23 lutego 2006 roku.
Felin jest stosunkowo nową dzielnicą (utworzoną w 2006 r.), zlokalizowaną na wschodnich obrzeżach miasta. Obszar o powierzchni ok. 7 km2 zamieszkują 7361 osoby. Na terenie Felina występuje kilka obszarów o bardzo różnym charakterze: z jednej strony osiedla o zabudowie wielorodzinnej (bloki mieszkalne), z drugiej – obiekty dydaktyczne i akademiki oraz gospodarstwo doświadczalne Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Niewielka część dzielnicy zachowała charakter wiejski, duże obszary zajmują obiekty przemysłowo-usługowe. Głównymi miejscami spotkań oraz działań o charakterze kulturalno-edukacyjnym są szkoła, biblioteka oraz parafia.
Folwark Felin utworzony został z części dóbr królewskich Tatary, nadanych po rozbiorach jako tak zwane dobra narodowe przez carycę Katarzynę II Adamowi hr. Ożarowskiemu. Zarządcą majątku był Emanuel Graff, który w 1860 r. stał się posiadaczem majątku Tatary. Wydzielił on folwark gospodarczy, któremu nadał nazwę „Felin” od imienia swojej żony Feliksy Chubińskiej, zdrobniale nazywanej Felą. W 1877 r. właścicielem majątku został Władysław Graff – syn Emanuela. Następną właścicielką była Wanda Brzozowska, która w roku 1897 sprzedała Felin Erazmowi Plewińskiemu – lubelskiemu ziemianinowi, filantropowi i organizatorowi oświaty rolniczej.
W 1913 r. liczący 328 mórg Felin ofiarowany został Lubelskiemu Towarzystwu Rolniczemu z przeznaczeniem na urządzenie niższej szkoły rolniczej im. E. Plewińskiego. W roku 1934 – po rozwiązaniu Towarzystwa Rolniczego – majątek przejęła Lubelska Izba Rolnicza. Podczas okupacji Felin został przejęty przez Niemców i oddany wyższemu urzędnikowi Rzeszy, ppłk. Kraussowi. W produkty felińskie zaopatrywana była wyższa kadra SS.
Po II wojnie światowej majątek został upaństwowiony i przekazany Uniwersytetowi Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, później zaś Wyższej Szkole Rolniczej (obecnemu Uniwersytetowi Przyrodniczemu w Lublinie) jako gospodarstwo doświadczalne.
Od 1965 r. Dworek Feliński był siedzibą Administracji Rolniczej Zakładu Doświadczalnego. W 1988 r. obiekt wpisany został do rejestru zabytków.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Felin uzyskało status dzielnicy.
Głusk zajmuje 3,8% areału miasta i jest zamieszkały przez 2121 osób. Teren Głuska – podobnie jak sąsiednich Abramowic – to głównie obszary rolnicze i zabudowa jednorodzinna tworzona m.in. przez osoby wyprowadzające się
z centrum i osiedli bloków Lublina. Atutem Głuska są tereny zielone, piękna przestrzeń oraz infrastruktura kulturalna (w budynku dawnego domu kultury mieszczą się biblioteka, Klub Seniora, prowadzi swoją działalność Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Chorym „Misericordia”), liczne działania kulturalne podejmowane są również w szkole i parafii.
Współczesna dzielnica Głusk obejmuje zachodnie części dawnego miasta Głuska i sąsiednich wsi: Abramowic Kościelnych oraz Dominowa. Miasto Głusk założone zostało w 1688 r. przez podstolego lubelskiego Tomasza Kazimierza
z Drzewic Głuskiego herbu Ciołek. Ze względu na swoje położenie nad rzeką Czerniejówką, Głusk określany był „miastem portowym”. Przywilej na lokację wydał król Jan III Sobieski, który – chcąc wzmocnić jego handlową rolę – nadał miastu przywilej organizowania czterech dorocznych jarmarków oraz dwukrotnych targów cotygodniowych. Większość mieszkańców Głuska zajmowała się rzemiosłem i uprawą roli, działalność handlową prowadzili Żydzi.
Po śmierci Tomasza Kazimierza Głuskiego właścicielką miasteczka została jego córka Angela – żona starosty wąwolnickiego i lubelskiego kasztelana – Felicjana Gałęzowskiego. Następnym właścicielem Głuska był ich syn – Andrzej. Pierwszym burmistrzem Głuska został Wojciech Gałęzowski. Rodzina władała miastem do 1833 roku. W pierwszej połowie XIX w. Głusk liczył 95 domów i 520 mieszkańców (w tym 369 Żydów). Mieszkańcy utrzymywali się przede wszystkim z szewstwa, krawiectwa, bednarstwa, kuśnierstwa, powroźnictwa, wyrobu piwa oraz z drobnego handlu i rolnictwa. W roku 1833 miasteczko zostało wystawione na licytację. Kupił je Kazimierz Grabowski i przekazał jako prezent ślubny córce Marii i jej mężowi Feliksowi Strojnowskiemu.
Po powstaniu styczniowym, w 1869 r., Głusk utracił prawa miejskie i jako osada włączony został do gminy Zemborzyce. Największy rozkwit miejscowości nastąpił w latach 20. XX wieku. W roku 1922 przy wsparciu finansowym Henryka Sachsa, będącego właścicielem dóbr abramowickich, wybudowany został według projektu lubelskiego architekta Bohdana Kelles-Krauzego budynek szkolny, w którym uczyły się polskie i żydowskie dzieci. W 1989 r. Głusk został administracyjnie włączony do Lublina, ale zachował charakter niewielkiego miasteczka, o czym świadczy też jego układ przestrzenno-urbanistyczny z zachowanym barokowym ratuszem z przełomu XVII i XVIII ww. i rynkiem.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Głusk uzyskało status dzielnicy.
Dzielnica położona we wschodniej części Lublina, zajmuje powierzchnię ok. 9 km2 (co stanowi 7,8% powierzchni miasta), jest jedną z największych dzielnic Lublina. Z liczbą ludności 2304 os. należy też do jednostek najsłabiej zaludnionych. Współcześnie jest obszarem o charakterze przemysłowo-składowym i handlowym. Infrastrukturalny potencjał dzielnicy w obszarze kultury tworzy szkoła.
Dzielnica powstała z połączenia dwóch dawnych osad – Hajdowa oraz Zadębia. Początki Hajdowa datuje się na XIV wiek, kiedy zasiedliła się tu ludność żydowska, tworząc handlową osadę nazywaną „Żydowskie Kramy”. Osada znajdowała się na szlaku komunikacyjnym na Ruś i Litwę, co sprzyjało prowadzeniu działalności handlowej. Dodatkowym atutem była bliskość przeprawy przez Bystrzycę oraz niedalekie położenie miasta i zamku. W XV w. osada została przekształcona w szlachecki folwark znany pod nazwą „Żydowskie”. Dziedzicem folwarku był Wojciech Cebulka, brat Mikołaja – sekretarza wielkiego księcia litewskiego Witolda. Po śmierci Wojciecha folwark odziedziczyła jego córka Katarzyna. W 1474 r. jego właścicielem stał się Piotr Koniński z Witowic. W XVI w., obok nazwy „Żydowskie”, funkcjonować zaczęła inna nazwa wsi i folwarku – Hejdów. Dzisiejsza nazwa – Hajdów – pochodzi dopiero z II połowy XIX wieku. Na przestrzeni XVII–XVIII ww. Hajdów był zamieszkiwany głównie przez ludność żydowską. Na początku XVII stulecia był własnością wojewody kijowskiego i starosty żytomierskiego Janusza Tyszkiewicza.
Od połowy XVII w. stanowił własność lubelskiego zakonu ojców dominikanów.
Zadębie powstało w wyniku ożywienia gospodarczego w II połowie XVIII w. jako jedna z nowych podlubelskich peryferyjnych osad wiejskich – folwark należący do dóbr Jakubowice Murowane. W roku 1748 na wschodnim obszarze miasta funkcjonował folwark Dębina, który w XIX w. przemianowany został na Zadębie – co dało początek nowej, początkowo rolniczej wsi, a następnie, już po II wojnie światowej, przemysłowej dzielnicy miasta. Hajdów-Zadębie znalazło się w granicach administracyjnych Lublina dopiero w 1959 roku. Obecnie w Hajdowie znajduje się największa w Lublinie oczyszczalnia ścieków, w Zadębiu – sortownia śmieci, dominują tu gospodarstwa rolne, dlatego też dzielnica charakteryzuje się zabudową rozsianą.
Dzielnica została utworzona na mocy uchwały Rady Miasta Lublin z 23 lutego 2006 r. z dawnych osiedli – Hajdowa oraz Zadębia.
Dzielnica położona w północno-wschodniej części Lublina. Sąsiaduje ze Starym Miastem. Kalinowszczyzna jest jedną z mniejszych dzielnic Lublina (zajmuje zaledwie 2,7 km2, co stanowi 1,8% powierzchni miasta), zamieszkuje ją 21 725 osób, należy więc do dzielnic o wysokiej gęstości zaludnienia. Dzielnica cechuje się malowniczym położeniem, korzystnym układem komunikacyjnym, jest dobrze zagospodarowana i ma duży potencjał instytucjonalny w sferze kultury. Na terenie dzielnicy funkcjonują zarówno instytucje kultury (kluby osiedlowe, dom kultury, biblioteki), jak również liczne instytucje oświatowe oraz inne placówki realizujące – obok zadań statutowych – działalność kulturalną (m.in. placówki wsparcia).
Teren dzisiejszej Kalinowszczyzny był od lokacji Lublina częścią miasta. Wzdłuż traktu lwowskiego, biegnącego w przybliżeniu obecną ulicą Kalinowszczyzna w kierunku przeprawy przez Bystrzycę, z czasem rozwinęło się przedmieście nazywane Lwowskim. Nazwa „Kalinowszczyzna” pojawiła się w źródłach w pierwszej połowie XVIII w., choć pewne wzmianki na jej temat odnotowuje się już w wieku XVI. W XVII w. na terenach dzisiejszej dzielnicy funkcjonowała gmina żydowska, a Żydzi wybudowali tu murowaną synagogę (której budynek zniszczony został w 1944 roku). Charakter chrześcijańsko- żydowskiego przedmieścia Kalinowszczyzna miała do końca II wojny światowej, kiedy to uległo zagładzie istniejące tu od wieków miasto żydowskie.
Nazwa Kalinowszczyzna pochodzi od właścicieli, rodziny Kalinowskich, którzy posiadali część terenu wzdłuż traktu lwowskiego. Zarówno Kalinowszczyzna, jak i sąsiadujące z nią Firlejowszczyzna, Słomiany Rynek, Białkowska Góra, Bazylianówka i Sierakowszczyzna jako jurydyki rządziły się własnym prawem, aż do czasu zniesienia ich przez Sejm Czteroletni w 1791 roku. Na przełomie XIX i XX w. Kalinowszczyzna nabrała charakteru dzielnicy robotniczo-handlowej. Powstało tu kilka zakładów przemysłowych, głównie garbarnie. W drugiej połowie XX w. rozwinął się tu wielki kompleks spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego, charakteryzujący się dobrą infrastrukturą handlowo-usługową, komunikacyjną, oświatową i kulturalną. W obrębie współczesnej Kalinowszczyzny można wyróżnić część południową, której historia jest ściśle związana z najstarszymi dziejami Lublina, oraz szereg osiedli z wielkiej płyty powstałych w latach 70. XX wieku.
Kalinowszczyzna jest bogata w zabytki, w przeszłości bowiem pełniła funkcję przedmieścia (tu znajdowało się średniowieczne grodzisko, gród starszy od tego na wzgórzu zamkowym, dwa kościoły powstałe w XVII w. (franciszkanów – obecnie salezjanów oraz augustianów – obecnie parafialny św. Agnieszki) oraz żydowski kirkut – prawie całkowicie zniszczony w okresie II wojny światowej). Interesującym zabytkiem jest też cmentarz parafialny przy ul. Kleeberga, powstały w 1866 r., z wieloma ciekawymi zabytkowymi nagrobkami zasłużonych dla Lublina rodzin. Współczesna Kalinowszczyzna jest spadkobierczynią wielokulturowej przeszłości Lublina.
Na terenie dzielnicy znajduje się stary cmentarz żydowski – kirkut – będący jedną z najważniejszych i najcenniejszych żydowskich nekropolii w Europie, jednym z kilku zachowanych fizycznych śladów wielowiekowej obecności Żydów w Lublinie.
Na Starym Kirkucie znajduje się wiele macew znanych w Polsce i na świecie Żydów (m.in. Widzącego z Lublina, Jakuba Kopelmana ha-Lewi, Szaloma Szachny i in.). Nieopodal Starego Kirkutu znajduje się powstały na początku XIX w. nowy cmentarz żydowski z Mauzoleum oraz izbą pamięci. Na terenie dzielnicy funkcjonuje obecnie Parafia Prawosławna pw. św. Piotra Mohyły, która została erygowana dla ukraińskiej społeczności prawosławnej Lublina.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Kalinowszczyzna uzyskało status dzielnicy.
Dzielnica rozbudowana wokół al. Kraśnickiej w Lublinie (głównej osi komunikacyjnej dzielnicy), położona w zachodniej części miasta. Na powierzchni 2,2 km2 (1,5% powierzchni miasta) mieszka 7826 mieszkańców, co lokuje Konstantynów wśród dzielnic gęsto zaludnionych. „Sercem” dzielnicy oraz swoistym centrum wielu działań i spotkań jest Parafia pw. Niepokalanego Serca Maryi i św. Franciszka z Asyżu – powszechnie zwana „Poczekajką”, która prowadzi prężną działalność kulturalną. Działające przy parafii Stowarzyszenie Przyjaciół Parafii „Poczekajka” zrealizowało liczne inicjatywy w ramach programu „Dzielnice Kultury” oraz konkursu „Miasto Kultury”. Poza parafią ofertę kulturalną dzielnicy tworzą przedszkola i szkoły.
W XIX w. był to niewielki folwark pod Lublinem. W roku 1859 Ignacy Bukowski wyodrębnił go z części dóbr Rury Jezuickie. Siedem lat później na terenie folwarku wybudowano drewniany dwór wraz z zespołem budynków gospodarczych – młocarnią, spichlerzem, stajniami, stodołami, wozownią i wołownią. Po zachodniej stronie powstały zabudowania folwarczne, zaś po wschodniej – niewielki park.
W 1868 r. Konstantynów stał się własnością Jakubowskich, a pod koniec XIX w. – Władysława Gałeckiego – ojca wybitnego polskiego polityka i pisarza – Tadeusza, tworzącego na przełomie XIX i XX w. pod pseudonimem Andrzej Strug. Po śmierci Władysława Gałeckiego jego syn sprzedał folwark. Nowym właścicielem został Kwiryn Rupert Sobieszczański – uczestnik powstania styczniowego i entuzjasta postępu rolniczego. Sprowadził on pierwszą żniwiarkę mechaniczną. W 1894 r. założył ponadto jedną z pierwszych w Lubelskim krochmalnię. Po jego śmierci Konstantynów stał się własnością Zygmunta i Wojciecha Sobieszczańskich oraz Julii Redych, Amelii Wereszczyńskiej i Zofii Żulińskiej. Ta ostatnia w 1931 r. przejęła większość majątku. Po II wojnie światowej w dawnym majątku Konstantynów wzniesiono domy akademickie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rozbudowa wchłonęła gospodarczą część majątku, pozostawiając drewniany dworek, niewiele dziś mający wspólnego z historyczną zabudową.
Kojarzona z Konstantynowem nazwa „Poczekajka” to nazwa słynnej karczmy, wzmiankowanej w źródłach pod koniec XIX wieku. Była to jedna z wielu przydrożnych karczm funkcjonujących na obrzeżach miasta przy szczególnie ruchliwych traktach.
Konstantynów jest dzielnicą bardzo zróżnicowaną zarówno pod względem typu zabudowy, jak i pełnionej funkcji. Znajduje się tu zabudowa jednorodzinna (najczęściej dwukondygnacyjna wznoszona w systemie szeregowym lub bliźniaczym), powstała w latach 70. ubiegłego wieku blokowa zabudowa wielokondygnacyjna, tereny składowe, sportowe i związane ze szkolnictwem wyższym, zakłady przemysłowe. Na terenie dzielnicy znajdują się instytucje o znaczeniu regionalnym: Szpital Wojewódzki im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego z bogatym zapleczem logistycznym i infrastrukturą medyczną, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, kampus Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II i in. W granice administracyjne Lublina Konstantynów został włączony w 1957 roku.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Konstantynów uzyskało status dzielnicy.
Dzielnica zlokalizowana w południowo-wschodniej części Lublina. Jest to dzielnica średniej wielkości, zajmująca ok. 6,6 km2, co stanowi ok. 4,5% powierzchni miasta. Kośminek jest dzielnicą dość słabo zaludnioną, mieszkają tu 12 758 osoby. Dzielnica charakteryzuje się dobrą komunikacją z centrum miasta oraz posiada dobrą infrastrukturę usługowo-handlową. Na terenie Kośminka znajduje się wiele podmiotów w mniejszym lub większym stopniu realizujących działania kulturalne. Sercem tych działań jest Pracownia Kultury „Maki” – filia Dzielnicowego Domu Kultury „Bronowice”. Oprócz tego działalność kulturalno-edukacyjną prowadzą biblioteka, szkoła i przedszkola, parafie, ośrodki wsparcia.
Dzielnica powstała na terenach wyodrębnionych z gruntu wsi Bronowice, częściowo obejmuje też dawne pola wsi Dziesiątej. Nazwa dzielnicy wywodzi się od nazwiska lubelskiego przemysłowca – Michała Kośmińskiego. To dzięki jego prężnej działalności w połowie XIX w. nastąpił intensywny rozwój przemysłowy Kośminka. W 1857 r. wraz ze wspólnikami kupił on kopalnie kamienia budulcowego – wapienniki, których zasoby były jednak na wyczerpaniu. W związku z tym kopalnia została zlikwidowana, a w jej miejsce powstała skupiona wokół młyna parowego osada przemysłowa, zaprojektowana przez Feliksa Bieczyńskiego. Kompleks obejmować miał zarówno budynki przemysłowe, jak i domy dla urzędników i robotników oraz park miejski. Ostatecznie zrealizowano tylko część przemysłową. W roku 1861 wybudowany został młyn parowy oraz magazyn, dwa lata później powstała pierwsza w Lublinie piekarnia parowa, zamieniona w późniejszych latach na gorzelnię. Pod koniec XIX w. kompleks nabył Jojne Hersz Zylber. W 1901 r. zlikwidował on młyn, przerobił obiekty na magazyny oraz przebudował budynek gorzelni, która nazwana została „Rektyfikacją spirytusu Kośminek”. Funkcjonowała tu także garbarnia Luchta i Rubinsztajna, a także suszarnia cykorii Frajtaga. W latach 20. XX w. zadłużona firma stała się własnością Banku Handlowego w Łodzi, następnie odsprzedana została Polskiemu Monopolowi Tytoniowemu. Po II wojnie światowej kompleks stał się własnością Skarbu Państwa. W 1916 r. Kośminek włączony został w granice administracyjne Lublina. Teren dzielnicy zabudowywano sukcesywnie domami mieszkalnymi, budowano również zakłady produkcyjne. Największe znaczenie z nowo powstałych firm miała wybudowana w 1928 r. elektrownia (zlikwidowana w roku 1993).
Pod względem układu urbanistycznego dla Kośminka charakterystyczne są duże obszary zabudowy jednorodzinnej i niewielkich kamienic, które sąsiadują z powojennymi blokowiskami oraz nowym budownictwem z początku XXI wieku. Ukształtowanie terenu, przebieg zdarzeń historycznych w okresie II wojny światowej, a także powojenna polityka w zakresie gospodarki gruntami sprawiły, iż południowy Kośminek to w dużej mierze tereny otwarte. Ich główny element stanowi obecnie Państwowe Muzeum na Majdanku, zajmujące powierzchnię ok. 90 ha, założone na terenie dawnego obozu koncentracyjnego oraz sąsiadujący z nim główny cmentarz komunalny Lublina (około 40 ha).
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Kośminek uzyskało status dzielnicy.
Dzielnica najdalej wysunięta na północ miasta, stanowiąca peryferyjny fragment Lublina. Ponikwoda należy do największych dzielnic, ma powierzchnię ok. 11,5 km2, co stanowi ok. 7,8% powierzchni Lublina. Ze względu na rozproszony charakter zabudowy dzielnica cechuje się niską gęstością zaludnienia, mieszka tu 13 796 osób. Dwa główne podmioty oferujące wydarzenia kulturalne w dzielnicy to Filia nr 37 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie oraz Parafia Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Bazylianówka, gdzie funkcjonują świetlica środowiskowa oraz „Akademia Twórczości Dziecięcej”. Oprócz tego na terenie dzielnicy działa Klub Seniora.
Nazwa Ponikwoda pojawia się już w XV-wiecznych źródłach, m.in. w „Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis” Jana Długosza. G. Wereżyński objaśnia nazwę w następujący sposób: „Ponikwoda folwark dawniej miejski na wzgórzu poza przedmieściem Czwartek, nad stokami i źródłami, które według starej polszczyzny – ponikami się zwały, a stąd i folwark otrzymał nazwę Ponikwoda”.
W roku 1456 majątek był własnością Bogusława. Kolejnym właścicielem Ponikwody był kanonik sandomierski – Zbigniew z Palikij i Wojciechowa. Następnie majątek trafił w ręce obywatela lubelskiego Macieja Szklarza. W roku 1486 Ponikwoda stała się własnością miasta. Na początku XVI w. – za panowania króla Aleksandra Jagiellończyka – Ponikwoda zwolniona została od ciężarów wojennych.
W 1872 r. majątek liczył 500 mórg ziemi, posiadał dochodową cegielnię oraz 12 drewnianych i murowanych budynków. Właścicielem Ponikwody został ziemianin z Tarnawki – Aleksander John. Po jego śmierci majątek przejęła córka – Antonina Koryznowa (prowadząca szeroką działalność charytatywną, społecznikowską i obywatelską).
Współczesna Ponikwoda jest dzielnicą bardzo rozległą terytorialnie, składającą się niegdyś z odrębnych jednostek osadniczych (m.in. Bazylianówka, Rudnik, Kol. Trześniów, Jakubowice Murowane). Dzielnica ma charakter podmiejski, składa się
z osiedli willowych, osad typowo wiejskich, które znalazły się w granicach administracyjnych miasta w okresie najnowszym. W ostatnich kilkunastu latach na terenie dzielnicy powstały nowoczesne osiedla o zabudowie składającej się
z bloków 2- i 4-kondygnacyjnych. Krajoznawczy potencjał dzielnicy stanowią tereny graniczące z obszarem „Natura 2000”: malownicze wąwozy tworzą doskonałe warunki do wypoczynku i rekreacji. Ponikwoda jest jedyną dzielnicą współczesnego Lublina, przez teren której przebiega fragment trasy szybkiego ruchu S12, izolującej jej północny skraj od zasadniczej części. Ponikwoda jest także jedną z dwóch dzielnic miasta (obok Hajdowa-Zadębia), na terenie której biegnie obwodnica Lublina.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Ponikwoda uzyskało status dzielnicy.
Jest to jedna z najbardziej rozpoznawalnych dzielnic Lublina będąca odzwierciedleniem zachodzących w mieście w okresie powojennym procesów urbanizacyjnych. Rury obejmują teren o powierzchni ok. 3,6 km2 i znajdują się
w centralnej części miasta, graniczą bezpośrednio z takimi historycznymi dzielnicami Lublina, jak Śródmieście i Wieniawa. W porównaniu z innymi dzielnicami wyróżniają się dużą liczbą mieszkańców – 27 443 os., co jest wynikiem intensywnej wysokiej zabudowy, dobrej lokalizacji i komunikacji z centrum miasta, infrastruktury usługowo-handlowej oraz wysokiej popularności wśród mieszkańców Lublina. Inicjatywy kulturalne na terenie dzielnicy są realizowane dzięki współdziałaniu różnych podmiotów: filii bibliotecznych, domów kultury (w tym Domu Kultury LSM), przedszkoli i szkół, placówek wsparcia, parafii.
Rury były od lokacji Lublina terenem pól miejskich, które z czasem na podstawie darowizn mieszczan stawały się własnością kościelną. Nazwa dzielnicy związana jest z gruntami klasztornymi, wzdłuż których w XVI w. przeprowadzono rury jednego z pierwszych w Polsce zaopatrujących miasto w wodę wodociągów. W dokumentach źródłowych nazwa „Rury” pojawia się po raz pierwszy w XVII wieku. Odnosiła się do wsi i folwarków przynależnych do klasztoru św. Ducha (Rury Świętoduskie) oraz zakonu oo. jezuitów (Rury Jezuickie). W późniejszym czasie do nazewnictwa miejskiego weszły inne nazwy majątków klasztornych, na terenach których instalowano urządzenia wodociągowe (Rury Brygidowskie, Bonifraterskie, Wizytkowskie).
Określeniem „Rury” przyjęto w końcu nazywać całość położonych po lewej stronie Bystrzycy przedmieść Lublina. Przez ich teren prowadziły ważne drogi – m.in. do Wilkołaza, Kraśnika i Jarosławia. Osadnictwo skupiało się przede wszystkim na nadrzecznych terenach Rur Jezuickich. Nieopodal zalegały pokłady gliny, w związku z czym przedsiębiorcy prowadzili dochodowe cegielnictwo. Do tych tradycji nawiązuje nazwa dzisiejszej ulicy Glinianej (od glinianek, a więc pocegielnianych wyrobisk).
Na początku XX w. obszar Rur wchłonięty został przez zabudowę miejską. Były to początkowo obszary rolnicze o luźnej zabudowie mieszkaniowej oraz kompleksy zabudowań folwarcznych. W projektach urbanistycznych z okresu dwudziestolecia międzywojennego tereny te były przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe.
W 1940 r. wąwóz znajdujący się nieopodal Rur Jezuickich wybrany został przez Niemców na miejsce straceń polskich więźniów politycznych. Między 29 czerwca a 15 sierpnia 1940 r. funkcjonariusze SS i policji niemieckiej przeprowadzili tam pięć egzekucji, w wyniku których zamordowano co najmniej 450 Polaków przywiezionych z więzienia na Zamku Lubelskim. W miejscu straceń dziś stoi monument autorstwa lubelskiego rzeźbiarza Tadeusza Skwarczyńskiego.
Intensywny rozwój tego terenu nastąpił po II wojnie światowej, kiedy to pod koniec lat 50. XX w. w granicach administracyjnych Lublina znalazły się wsie Rury Bonifraterskie, Wizytkowskie i Jezuickie oraz powstała Lubelska Spółdzielnia Mieszkaniowa (1957 r.). Przyłączone tereny miały być przeznaczone na budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne, pod budowę placówek handlowych, gastronomicznych i kulturalnych.
Zdecydowaną większość powierzchni Rur stanowią osiedla Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Osiedla LSM (nazywane też Słonecznymi Wzgórzami) powstawały od końca lat 50. do połowy lat 80. ubiegłego wieku. Jednym z nich jest zaplanowane przez Oskara oraz Zofię Hansenów osiedle im. J. Słowackiego będące wzorcowym przykładem rozwiązań architektoniczno-urbanistycznych okresu powojennego.
Powierzchnię topograficzną dzielnicy przecinają suche doliny – tzw. wąwozy, które odegrały dużą rolę w organizacji przestrzeni na opisywanym obszarze: stanowiły bazę do rekreacyjnego zagospodarowania ze względu na nieprzydatność do zabudowy, pozostały terenami otwartymi, enklawami wolnej przestrzeni. Sieć wąwozów warunkuje wewnętrzny podział dzielnicy na osiedla – niewielkie powierzchniowo, spójne architektonicznie i społecznie. Jest to teren pozbawiony zakładów przemysłowych. Akademicki charakter dzielnicy jest związany z jej położeniem w sąsiedztwie miasteczka akademickiego: na jej obrzeżach znajdują się kampusy Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytetu Przyrodniczego oraz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, jak też Politechniki Lubelskiej, obejmujący budynki uczelniane, akademiki i obiekty sportowe.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Rury uzyskało status dzielnicy.
Najbardziej na północny zachód wysunięta dzielnica Lublina zajmująca powierzchnię ok. 8,3 km2. Zamieszkuje ją 13 270 osób. Sławin jest dzielnicą niejednorodną, stanowił jeszcze nie tak dawno przedmieścia Lublina. Dzielnicę można umownie podzielić na dwie części: wschodnią – typowo miejską, gęsto zabudowaną (zabudowa z lat 70. i 80. XX w., jak też młode osiedla powstałe na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat) oraz zachodnią – bardziej wiejską i peryferyjną. Teren Sławina jest atrakcyjny pod względem turystycznym oraz rekreacyjnym. Na obszarze tym położony jest największy park w Lublinie, tj. Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej zajmujący powierzchnię 21,25 ha, Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie o powierzchni 24 ha, ogrody działkowe. Na terenie dzielnicy działa Filia nr 38 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie, która podejmuje przedsięwzięcia o charakterze kulturalnym.
Najstarsze informacje o wsi Sławin pochodzą z 1317 r. i mają kontekst prawny. Właściciel wsi – Dzierżek, kanonik kościoła św. Floriana w Krakowie wraz z bratem Ostaszem (Eustachym) uzyskali wtedy od Władysława Łokietka pozwolenie
na przeniesienie wsi Sławin na prawo średzkie, a w 1330 r. na prawo magdeburskie. Kolejnym właścicielem wsi – jak wynika z pism Jana Długosza – był Mikołaj Dzik herbu Dolina. Następnie majątek nabyli Ossolińscy z Abramowic, którzy w 1484 r. sprzedali Sławin (wraz z Wolą Sławińską) Warszowi Michowskiemu.
W połowie XVII w. Sławin stanowił własność Rozwadowskiego, a następnie Zbigniewa Firleja. W roku 1676 należał do Kunegundy i Andrzeja Dydyńskich. Na lata 1703–1707 datuje się pierwsze przekazy źródłowe o istnieniu we wsi dworu. W XIX w. wieś Sławin wielokrotnie zmieniała właścicieli. W roku 1801 należała do rodziny Wyrzykowskich. Wskutek ich rozrzutności w 1824 r. Sławin wraz z Wolą Sławińską zajęty został przez komornika sądowego. Za czasów kolejnego właściciela – Jana N. Rzewuskiego – w 1881 r. Sławin oddzielony został od Woli Sławińskiej. Od 1894 r. właścicielem wsi był lubelski przemysłowiec – Wilhelm Krebs, dzięki któremu nastąpił rozkwit gospodarczy Sławina oraz odnowienie dworu.
Od 1916 do 1946 r. Sławin był własnością Krychowskich. W tym czasie folwark został rozbudowany i w 1937 r. liczył 11 murowanych budynków. Po II wojnie światowej majątek został rozparcelowany, a dworek stał się własnością Skarbu Państwa.
W latach 50. XX w. zniszczony przez pożar obiekt został przebudowany i stracił swoje cechy stylowe. Nowym użytkownikiem dworu został Miejski Zarząd Budownictwa Mieszkaniowego, następnie część dóbr użytkowało Technikum Mechanizacji Rolnictwa, pozostałą część – Muzeum Wsi Lubelskiej. W 1988 r. całość majątku została przekazana muzeum. Na terenie muzeum znajduje się greckokatolicka Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny będąca siedzibą parafii zrzeszającej społeczność greckokatolicką Lublina. W granice Lublina Sławin włączony został w 1959 roku.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Sławin uzyskało status dzielnicy.
Sławinek jest zlokalizowany w północno-zachodniej części miasta. Jest to dzielnica niewielka, zajmująca powierzchnię ok. 1,8 km2. Zamieszkują ją 6 919 osoby. Jest to obszar z dominacją zabudowy jednorodzinnej wolnostojącej, powstałej w latach 60. i 70. ubiegłego stulecia, uzupełnionej przez zabudowę wielorodzinną na kilku nowszych osiedlach. Działania o charakterze edukacyjno-kulturalnym w dzielnicy są podejmowane przez lokalną parafię oraz istniejącą przy niej szkołę (Pallotyńskie Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Lublinie). Ważnym punktem wydarzeń kulturalnych na mapie dzielnicy jest Pracownia Plastyczna „Potok”. Działania o charakterze kulturalnym podejmuje także Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Sławinek”.
Pierwsze wzmianki o Sławinku pochodzą z XVIII wieku. Historia dzielnicy jest ściśle związana z rodziną Kościuszków. W drugiej połowie XVIII w. właścicielem wsi był Jan Nepomucen Kościuszko – starosta krzemieniecki, stryj Tadeusza Kościuszki. Sam Tadeusz Kościuszko gościł we wsi Sławinek w 1774 roku. Spędził tu rok, oferując swą pomoc w prowadzeniu gospodarstwa. Ponowna wizyta T. Kościuszki przypadła na rok 1790. Był wówczas dowódcą manewrów wojskowych zorganizowanych między wsiami – Dziesiąta, Wrotków i Bronowice.
Na przełomie XVIII i XIX w. majątek był własnością stryjecznej siostry Tadeusza Kościuszki – hrabiny Anny Estkowej. Na początku XIX w. właścicielem Sławinka był znany bankier Dawid Heyzler. W roku 1819 właścicielem majątku został Paweł Wagner. Był to dla Sławinka czas dynamicznego rozwoju. Odkryte wówczas źródła wody żelaznej przyczyniły się do powstania na Sławinku łazienek podmiejskich o charakterze leczniczym. Stały się one sławne w 1859 r. – zalety wód sławinkowskich opisane zostały wówczas w prasie lekarskiej przez Wilhelma Wilsona. W 1879 r. Paweł Wagner sprzedał majątek Stanisławowi Mędrkiewiczowi, który uporządkował teren uzdrowiska, zorganizował nowe pawilony mieszkalne dla gości oraz restaurację. Dzięki temu uzdrowisko mogło śmiało konkurować z pobliskim Nałęczowem. Lecznicza kariera Sławinka zakończyła się wraz z wybuchem I wojny światowej. Spustoszenia dokonały wojska austriackie, które zajęły Lublin w 1915 roku. Ujęcia wody i domy kąpieliskowe zostały znacząco uszkodzone, źródła – zaniedbane i nie nadawały się do użytku. Kolejne zniszczenia miały miejsce w okresie II wojny światowej, kiedy to na skutek ostrzału artyleryjskiego znacznie ucierpiał zespół dworski, uległ zniszczeniom także park sławinkowski. W 1946 r. majątek objęto reformą rolną i rozparcelowano jego ziemie. W roku 1950 resztki rozparcelowanych gruntów Sławinka weszły w posiadanie Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Dziewięć lat później Sławinek włączony został w granice administracyjne Lublina.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Sławinek uzyskało status dzielnicy.
Nazwą „Stare Miasto” określa się dziś teren średniowiecznego Lublina w obrębie murów obronnych. Dzielnica obejmuje też część przyległych terenów centrum dzisiejszego Lublina. Historycznie jest to najstarsza część miasta, która od 23 lutego 2006 r. została dzielnicą administracyjną, obejmująca również wzgórze zamkowe i tereny po wschodniej stronie al. Unii Lubelskiej (miejsce dawnego Wielkiego Stawu Królewskiego). Pod względem zajmowanej powierzchni jest to najmniejsza dzielnica Lublina (0,94 km2), zamieszkuje ją 2 201 osób. Na terenie dzielnicy mieszczą się liczne zabytki oraz podmioty kultury: Warsztaty Kultury w Lublinie, Teatr Stary w Lublinie, Galeria Labirynt 2, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie, Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice, Filia nr 21 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie, Młodzieżowy Dom Kultury „Pod Akacją”, Muzeum Lubelskie w Lublinie wraz z dwoma filiami (Muzeum Historii Miasta Lublina oraz Oddział Literacki im. J. Czechowicza), galerie sztuki i in.
Nazwa „Stare Miasto” związana jest ściśle ze wzgórzem, na którym rozwinęło się osadnictwo. Najlepsze warunki dla osadnictwa znajdowały się na wzniesieniu wsuniętym w dolinę Bystrzycy. Osadnictwo ludzkie na tym terenie ma tradycję sięgającą wczesnego średniowiecza. Od XI w. funkcjonowały cmentarze chrześcijańskie na obecnym placu Króla Władysława Łokietka i placu Po Farze.
W połowie XIII w. powstał klasztor Ojców Dominikanów. W roku 1317 nastąpiła lokacja miasta na prawie magdeburskim. W drugiej połowie XIV w. na mocy przywileju króla Kazimierza Wielkiego wzniesiono mury obronne. Miasto zostało zamknięte dwiema bramami – Krakowską i Grodzką. Fakt ten nazywany jest drugą lokacją miasta. Przełomowym zdarzeniem dla Lublina była unia polsko-litewska z 1385 roku, dzięki której miasto znalazło się na szlaku łączącym Kraków i Wilno. Za panowania Jagiellonów Polska stała się państwem wielonarodowym, a Lublin – węzłem łączącym Litwę i Ruś z Polską. Liczne przywileje królewskie nadane miastu w XV i XVI w. przyczyniły się do jego politycznego i gospodarczego rozwoju, czego efektem była m.in. coraz bardziej okazała zabudowa. „Złoty wiek” w Lublinie zaczął się w drugiej połowie XV w., kiedy to miasto było jednym z największych ośrodków międzynarodowego handlu: do końca XVI w. na Rynku Starego Miasta odbywały się słynne jarmarki. Wokół wzgórza zamkowego już w XV w. powstało rozwinięte osadnictwo, rejon ten z biegiem lat otrzymał nazwę „Podzamcze” i najpóźniej w XVII w. stał się miejscem, na którym skupiła się ludność żydowska. Na tym terenie powstały też najstarsze lubelskie synagogi. Rolę dzielnicy żydowskiej Podzamcze pełniło do czasu II wojny światowej, kiedy to zostało zamienione w getto zlikwidowane w 1942, a razem z nim uległa zniszczeniu cała „żydowska” część miasta. Do dnia dzisiejszego zachowała się niewielka część dawnej dzielnicy żydowskiej, m.in. ulica Lubartowska, przy której mieści się jedyna zachowana sprzed wojny lubelska bożnica – Chewra Nosim (w budynku tym obecnie ma swoją siedzibę Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Lublinie).
Na przestrzeni wieków, w związku z licznymi pożarami, wojnami i modernizacjami, zmieniała się architektura Starego Miasta. Poważne zniszczenia miały miejsce w XVI i XVII w. – najpierw na skutek pożarów, później najazdów wojsk szwedzkich, kozackich i siedmiogrodzkich. Rozkwit Starego Miasta nastąpił w XVIII w. na skutek reformy samorządowej, która przyczyniła się do porządkowania strat i ożywienia ruchu budowlanego. W okresie dwudziestolecia międzywojennego przeprowadzono częściową renowację Starego Miasta, która zakończyła się w 1938 roku. W czasie II wojny światowej obszar Starego Miasta ponownie uległ poważnym uszkodzeniom. Podczas nalotów zniszczone zostały niektóre kamienice ulic: Bramowej, Olejnej, Jezuickiej i Rynku. Odbudowa Starego Miasta po wojnie trwała do 1954 roku. Obecnie prace rewaloryzacyjne i remontowe są prowadzone stopniowo, w zależności od potrzeb. Ich największe natężenie nastąpiło po 2000 roku. Lubelskie Stare Miasto należy do najpiękniejszych oraz najlepiej zachowanych zabytkowych zespołów urbanistycznych w Polsce. Na jego terenie znajdują się liczne zabytki: pozostałości murów miejskich, renesansowe kamienice, Archikatedra Lubelska, Wieża Trynitarska, dawny ratusz, Bazylika oo. Dominikanów. Piękne przestrzenie i kameralne miejsca tworzą klimat przyciągający mieszkańców miasta i turystów. Inwestycje w rewitalizację dzielnicy, promocja i organizacja licznych wydarzeń kulturalnych to niewątpliwe atuty dzielnicy. Lubelskie Stare Miasto wyróżnia się średniowiecznym układem przestrzennym oraz bogactwem zdobień zabytkowych kamienic. Mieszają się tu różne style: gotycki, renesansowy, barokowy i klasycystyczny.
Dzielnica Szerokie położona jest w północno-zachodniej części Lublina. Zajmuje powierzchnię ok. 3,2 km2 (2,2% powierzchni miasta), którą zamieszkuje 3 655 osób (co stanowi ok. 1% populacji Lublina). Pod względem gęstości zaludnienia dzielnica Szerokie należy do słabo zaludnionych, co jest rezultatem zdecydowanej przewagi niskiej zabudowy mieszkaniowej (w postaci domów jednorodzinnych oraz niewielkich budynków wielorodzinnych i szeregowych) – typowej dla dzielnic peryferyjnych miasta.
Od 2018 roku działa tam Filia nr 40 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie, która oprócz spełniania swojej podstawowej funkcji polegającej na promocji czytelnictwa, jest także miejscem, gdzie odbywają się działania z zakresu edukacji artystycznej, skierowane do mieszkańców dzielnicy i okolic.
Szerokie pierwotnie było częścią Sławina i Woli Sławińskiej. Pod względem funkcji jest przeciwieństwem sąsiedniego Konstantynowa. Jedynym akcentem przemysłowym dzielnicy są cegielnie. Istniejące do dziś dwa obiekty są skromnym świadectwem dawnej rangi tego przemysłu. Zabudowa jednorodzinna, szeregowa i wolnostojąca koncentruje się na zachód od linii ulicy Szerokie i granicy ze wsią o tej samej nazwie. Ulice mają tu etnograficzno-historyczne nazwy (Słowian, Lędzian, Łużyczan, Gnieźnieńska itp.). Na terenie dzielnicy swoją siedzibę ma Lubelskie Hospicjum dla Dzieci im. Małego Księcia. Szerokie znajduje się w granicach administracyjnych Lublina od 1957 roku.
Uchwałą Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego 2006 r. dotychczasowe osiedle Szerokie przekształcono w dzielnicę Szerokie.
Dzielnica położona jest w środkowo-północnej części Lublina, zajmuje powierzchnię ok. 3,77 km2. Śródmieście zamieszkuje 18 291 osoby, co lokuje je wśród najgęściej zaludnionych dzielnic Lublina. Oprócz położonego w ścisłym centrum miasta właściwego Śródmieścia, w skład dzielnicy administracyjnej Śródmieście wchodzą także: północna część Podzamcza, Czwartek, Lemszczyzna, Bielszczyzna, Czechówka Dolna, a także część Starego Miasta. Na terenie Śródmieścia działają liczne instytucje kultury (miejskie oraz wojewódzkie), filie bibliotek, szkoły, świetlice środowiskowe, fundacje animujące mieszkańców do uczestniczenia w kulturze.
Dzisiejsza dzielnica Śródmieście obejmuje administracyjnie terytorium miasta z XIX i początków XX wieku. Główna ulica Śródmieścia – Krakowskie Przedmieście i jej przedłużenie – Al. Racławickie – stanowią podstawowe osie rozwoju miasta. Nazwa „Krakowskie Przedmieście” dotyczyła niegdyś całej zachodniej, położonej poza murami, części Lublina. Ulica nazywana była Wielką lub Krakowską. Jej obecne brzmienie weszło do użytku pod koniec XVIII wieku. Ponieważ od strony zachodniej Lublin nie posiadał naturalnych warunków obronnych, w XVI i XVII w. od zachodu otoczony był obronnymi obwałowaniami. W połowie XVI w. ich linia biegła wzdłuż dzisiejszych ulic Staszica i Kapucyńskiej. Druga linia przebiegała od ulicy Chmielnej, wzdłuż ulic Kołłątaja i 3 Maja, do ul. Okopowej i Górnej. Trzecia linia – powstała w latach 70. XVII w. – biegła wzdłuż granicy wschodniej Ogrodu Saskiego i ulicy Lipowej. Dzięki temu sukcesywnie postępowała zabudowa Krakowskiego Przedmieścia.
W latach dwudziestych XIX w. centrum miasta połączono z jego południową częścią. Na wysokości grobli utworzono drogę, co w tamtych czasach było znaczącym osiągnięciem inżynieryjnym. Również w XIX w. zaczęto rozbudowywać usytuowane w obszarze Krakowskiego Przedmieścia kamieniczki, dzięki czemu zaczęły one przybierać coraz bardziej reprezentacyjną i atrakcyjną szatę architektoniczną. Śródmieście jest dzielnicą bardzo zróżnicowaną pod względem znajdujących się na jej terenie obiektów. Z jednej strony jest tu dużo zabytków, budynków użyteczności publicznej, obiektów sakralnych, placów (plac Litewski, plac Króla Władysława Łokietka, plac Wolności), z drugiej – na terenie dzielnicy znajduje się dworzec PKS, targ, budynki dydaktyczne, akademiki i obiekty sportowe Uniwersytetu Medycznego wraz z Uniwersyteckim Szpitalem Dziecięcym, budynki dydaktyczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Na terenie dzielnicy znajduje się wiele obiektów związanych z wielowyznaniową i wielokulturową przeszłością Lublina: dawne kościoły i klasztory z XV-XVIII w. (pobrygidkowski, pobernardyński, kapucynów, karmelitów i inne), przy ul. Lubartowskiej znajduje się Dawna Uczelnia Mędrców Lublina (Jesziwas Chachmej Lublin) oraz dawny Szpital Żydowski, Katedra Prawosławna Przemienienia Pańskiego, Cmentarz Prawosławny oraz Cmentarz Ewangelicko-Augsburski przy ul. Lipowej, Kościół Ewangelicko-Augsburski pw. Świętej Trójcy.
Jako dzielnica administracyjna Lublina Śródmieście funkcjonuje od 2006 roku (na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego).
Tatary to jedna z najstarszych dzielnic Lublina. Charakteryzuje się dużym udziałem funkcji przemysłowo-składowej oraz handlowej. Położone we wschodniej części miasta, na prawym brzegu Bystrzycy, Tatary zajmują powierzchnię ok. 3 km2. Zamieszkuje tu 11 394 osób. Dzielnica wyróżnia
się dużą gęstością zaludnienia, niemal dwukrotnie przewyższającą średnie wartości dla Lublina. Jest to wynik przeważającej zabudowy blokowej, z dużym udziałem obiektów wielokondygnacyjnych. Do atutów dzielnicy należą jej potencjał krajoznawczy w postaci licznych terenów zielonych oraz dobra komunikacja z centrum miasta. Infrastrukturalny potencjał dzielnicy w obszarze kultury tworzą takie podmioty, jak: Klub Osiedlowy „Przyjaźni”, Pracownie Kultury „Tatary” – filia Dzielnicowego Domu Kultury „Bronowice”, dwie filie biblioteczne, szkoły i przedszkola, placówki wsparcia, parafie.
Nazwa „Tatary” pojawiła się w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1461 roku. Legenda wiąże nazwę z istnieniem w tym miejscu tatarskiego obozu w czasie najazdu na Lublin w 1341 r. lub z bitwą stoczoną przez Kazimierza Wielkiego
z Tatarami.
W okresie staropolskim był to teren Wielkiego Stawu Królewskiego – spiętrzenia wód u zbiegu Bystrzycy, Czechówki i Czerniejówki. Krzyżowały się tu także główne szlaki komunikacyjne przechodzące z Litwy w kierunku na Łęczną i z Rusi w kierunku na Mełgiew. Były to dogodne warunki do lokowania młynów wodnych. W XVI w., poza młynem, na terenie wsi funkcjonowała zbudowana przez Jana Feifera papiernia.
W XIX w. wieś stanowiła własność prywatną. Dobra należały m.in. do gen. Adama Ożarowskiego. Ich zarządcą był Emanuel Graf. W 1860 r. zadłużony majątek wystawiono na licytację. Ostatnim właścicielem majątku był Kazimierz Graf. Pod koniec XIX w. przy ul. Łęczyńskiej, na pograniczu Tatar i Bronowic, wybudowano cementownię Firlej (pierwszy tego typu zakład na Lubelszczyźnie), następnie fabrykę wyrobów betonowych, na pocz. XX w. – fabrykę „Eternit”. Wokół tych powstających zakładów produkcyjnych powstało osiedle pn. Firlejowszczyzna.
W 1916 r. Tatary wraz z należącymi do folwarku wsiami i łąkami włączone zostały w granice administracyjne Lublina. Okres dwudziestolecia międzywojennego to czas dynamicznego rozwoju dzielnicy. W latach 1924–1928 wybudowano tu rzeźnię miejską. W roku 1938 rozpoczęto budowę fabryki samochodów na licencji General Motors przez firmę Lilpop, Rau i Loewenstein. Ukończenie inwestycji uniemożliwił wybuch II wojny światowej, która zapisała się jako dramatyczny okres w historii dzielnicy. W 1942 r. z rampy kolejowej na terenie rzeźni transportowano Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. W okolicach ulicy Łęczyńskiej rozstrzelano ponad 100 dzieci z ochronki żydowskiej znajdującej się przy ulicy Grodzkiej 11. Po II wojnie światowej Tatary stały się dzielnicą przemysłową – obszarem największych przemysłowych inwestycji Lublina. W 1951 r. powstała tu Fabryka Samochodów Ciężarowych. Działała również rzeźnia, przekształcona w zakłady mięsne. W latach 1950–1972 wzniesiono dwa osiedla mieszkaniowe: ZOR Tatary oraz Motor. Na skutek transformacji ustrojowej większość umieszczonych na Tatarach zakładów przemysłowych przestała istnieć lub zmieniła swój profil produkcji.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Tatary uzyskało status dzielnicy.
Węglin w nazwie mają dwie dzielnice Lublina: Węglin Północny i Węglin Południowy. W rzeczywistości dawniej obydwie stanowiły jedną, odrębną i w miarę jednorodną miejscowość o nazwie Węglin. Obie dzielnice są położone w zachodniej części Lublina. Węglin Północny zajmuje powierzchnię ok. 5,1 km2 (co stanowi 3,45% ogólnej powierzchni miasta), zamieszkuje go 3856 osób. Powierzchnia Węglina Południowego wynosi 2,4 km2 (1,6% powierzchni Lublina), liczba mieszkańców stanowi 11 538 osób. Zabudowa mieszkaniowa dzielnic jest dość zróżnicowana. Rysem charakterystycznym tego obszaru jest przewaga budownictwa jednorodzinnego oraz zabudowy dwukondygnacyjnej wznoszonej w systemie szeregowym lub bliźniaczym. Węglin Północny ma w swoich zasobach Filię nr 34 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie oraz Dzielnicowy Dom Kultury „Węglin”, natomiast w obszarze Węglina Południowego najważniejszą instytucją jest szkoła.
Majątek Węglin utworzono w XIX w. po podziale dóbr Konopnica. W roku 1864 nabył go Stanisław Węgliński (od nazwiska którego wzięła się nazwa majątku). Prawdopodobnie w 1870 r. powstał otoczony parkiem dwór węgliński. Poza zwyczajową zabudową służącą hodowli i uprawie roli, gospodarstwo folwarczne posiadało również cegielnię i piece wapienne. W 1907 r. majątek zakupili właściciele Konstantynowa – Zygmunt Sobieszczański i Kazimierz Wereszczański. W cztery lata później Zygmunt Sobieszczański herbu Piorun ożenił się z Marią – aktorką Teatru Małego w Warszawie. Państwo Sobieszczańscy wspólnie zarządzali majątkiem, który stał się jednym z ważniejszych w okolicy. Jego gospodarze czynnie uczestniczyli w życiu Lublina, współfundując m.in. Teatr im. J. Osterwy oraz Dom Żołnierza. W latach 20. XX w. dworek na Węglinie został rozbudowany według projektu Stanisława Wołodki. Otoczono go parkiem krajobrazowym. Sobieszczańscy rozwinęli ogrodnictwo, szklarnie, sadownictwo, drobiarstwo i produkcję amerykańskiego tytoniu wysokiej klasy. Gospodarstwo przynosiło ogromne dochody. Na terenie dworu swoje miejsce znalazła jednoklasowa szkoła powszechna. W 1939 r. Węglin był kwitnącym majątkiem, prowadzonym nowocześnie i fachowo. Podczas okupacji niemieckiej niedaleko majątku stacjonował oddział wojsk technicznych. Już we wrześniu 1939 r. Niemcy zajęli część dworu i kwaterowali w nim do 1940 roku. Przez cały okres wojny rodzina Sobieszczańskich przyjmowała krewnych i znajomych, udzielając im schronienia. W 1944 r. większość gospodarstwa zajęła Armia Czerwona.
Po II wojnie światowej na mocy reformy rolnej Węglin stał się własnością Skarbu Państwa, a Sobieszczańscy zostali przesiedleni do mieszkania komunalnego w Lublinie. Po wojnie dwór wraz z zabudowaniami ulegał stopniowemu niszczeniu.
W granice administracyjne miasta Węglin został włączony w 1957 roku. Szybki rozwój dzielnicy przypada na koniec lat 60. i lata 70. XX wieku. Stopniowo ulice zabudowywały się dwurodzinnymi oraz jednorodzinnymi domami. Obecnie Węglin to dwie dzielnice – Węglin Południowy oraz Węglin Północny, które rozdziela aleja Kraśnicka.
Na przestrzeni ostatnich lat na obrzeżach Węglina Południowego są realizowane inwestycje nowszego wielokondygnacyjnego budownictwa mieszkaniowego. Węglin Północny i Południowy to dzielnice, w których obok funkcji mieszkaniowej bardzo rozwinięta jest funkcja usługowa (liczne centra handlowe z niezależnym zapleczem parkingowym oraz usługowym o randze ogólnomiejskiej, wykraczającej poza potrzeby przyległych dzielnic).
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedla Węglin Północny oraz Węglin Południowy uzyskały status dzielnic.
Zlokalizowana w centrum miasta Wieniawa jest jedną z najmniejszych dzielnic Lublina o powierzchni zaledwie 2,2 km2, zamieszkałą przez 11 374 osoby, co lokuje ją wśród najbardziej zaludnionych dzielnic miasta. Centralne położenie dzielnicy uznać można za jej atut (przede wszystkim ze względu na dobry dostęp do różnego rodzaju infrastruktury usługowej o charakterze ogólnomiejskim). W grupie podmiotów tworzących ofertę kulturalną dla mieszkańców Wieniawy wskazać można: liczne placówki edukacyjne w postaci przedszkoli i szkół różnego szczebla, filie biblioteczne, parafię, Galerię Labirynt oraz Akademickie Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka”.
W XVI w. Czechówka oraz tereny, na których w późniejszym czasie powstała osada Wieniawa, należały do rodziny Lubomelskich. Pod koniec XVI w. właścicielem folwarku został sekretarz i nadworny lekarz królów Polski – Wojciech Oczko. W 1612 r. folwark nabyli Leszczyńscy, z którymi należy prawdopodobnie wiązać lokację miasta, którego nazwa nawiązuje do herbu Leszczyńskich – Wieniawa. Kolejnymi właścicielami Wieniawy byli Gorajscy. W roku 1660 Wieniawa była jurydyką szlachecką (nie podlegała władzy miasta), liczącą 60 domów. Pierwsze źródła potwierdzające prawa miejskie Wieniawy pochodzą z 1768 roku. Właścicielem miasta był wówczas Andrzej Tarło. Zamieszkana przez niezamożnych rzemieślników i handlarzy, była typowym sztetlem – żydowsko-polskim miasteczkiem, gdzie mieszkańcy wyznania mojżeszowego stanowili większość (w szczytowym okresie było to 80% ogółu mieszkańców). Żydowski charakter miasteczka przyczynił się do jego rozgłosu w latach 90. XVIII wieku. Osiedlił się tu bowiem jeden z najsłynniejszych chasydów polskich – Jaakow Icchak Horowitz (znany również jako Widzący z Lublina). W 1821 r. Wieniawa liczyła 578 mieszkańców i 71 domów. Ostatnim prywatnym właścicielem miasta był Ksawery Potocki, który w 1826 r. sprzedał Wieniawę rządowi Królestwa Polskiego. Prawa miejskie Wieniawa straciła w 1869 roku. W 1916 r. włączono ją w granice administracyjne Lublina. Główną ulicą Wieniawy była Lubelska, obecnie ul. Stanisława Leszczyńskiego, którą wybrukowano dopiero w 1907 roku. Do czasu przeniesienia traktu warszawskiego na linię obecnych Alei Racławickich (w 1823 r.) Wieniawa funkcjonowała jako zaplecze dla podróżnych, istniało w niej kilkanaście dużych domów zajezdnych. W drugiej ćwierci XIX w. miasteczko podupadło i dopiero pod koniec tego stulecia, wraz z rozwojem Lublina, zaczęło się rozwijać gospodarczo. Sklepiki, kramy, ogrody dawały utrzymanie blisko 4 tysiącom niezamożnych Żydów i Polaków, dla których Lublin wydawał się być w okresie międzywojennym zamożną metropolią. W czasie II wojny światowej społeczność żydowska zamieszkująca Wieniawę została przeniesiona do getta na Podzamczu. Hitlerowcy dokonali zatarcia śladów ich obecności. Zniszczono synagogę i większość domów oraz istniejący już w XVIII w. cmentarz żydowski. Na jego części jeszcze w czasie okupacji wybudowano stadion sportowy, służący rozrywce okupanta. W 1943 r. Wieniawa przeżyła wysiedlenie Polaków i kolejną dewastację. Po wojnie charakter dzielnicy uległ zmianie, a dawny staropolski układ urbanistyczny miasteczka w dużym stopniu przestał istnieć. Obecnie krajobraz Wieniawy cechuje nagromadzenie obiektów różnego wieku i funkcji: na terenie dzielnicy mieszczą się instytucje administracji państwowej i samorządowej, szkoły średnie, budynki mieszkalne (kamienice oraz bloki wielokondygnacyjne). Współczesna Wieniawa ma charakter akademicki. Południową część dzielnicy (dawniej tereny Rur Brygidkowskich) zajmuje kampus trzech największych uczelni Lublina (Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II i Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie). Teren ten, na którym mieści się kilkadziesiąt obiektów naukowo-dydaktycznych i administracyjnych, domów studenckich oraz obiektów usługowych pracujących na potrzeby uczelni, jest jednym z największych kampusów akademickich w Polsce. Poza studentami wynajmującymi mieszkania, gros społeczności lokalnej stanowią seniorzy. W granicach Wieniawy znajduje się Ogród Saski – najstarszy park miejski Lublina, założony w 1837 r. w stylu angielskim na ówczesnych obrzeżach miasta.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Wieniawa uzyskało status dzielnicy.
Wrotków jest dzielnicą położoną w południowej części Lublina, bezpośrednio przylegającą do największej rzeki Lublina – Bystrzycy. Pod względem zajmowanej powierzchni (4,45 km2) należy do dzielnic małych – zajmuje zaledwie 3% powierzchni miasta. Liczba mieszkańców stanowi 15 172 osoby. Obecnie na terenie Wrotkowa działa Filia nr 22 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie, Klub Osiedlowy SM im. Nałkowskich „Źródło” oferujący warsztaty i zajęcia głównie dla dzieci oraz Centrum Aktywizacji i Rozwoju Seniorów.
Wrotków jako osada istniał w XII–XIII wieku. Później wykształciła się z niej wieś, której nazwa najprawdopodobniej pochodzi od imienia właściciela – Wrotka bądź Wrocisława. Niektórzy autorzy wywodzą nazwę wsi od jej funkcji obronnych – wówczas odwołać się należy do tak zwanych „wrót” – miejsc zatrzymywania i kontroli osób idących drogą ku grodowi. Na prawo niemieckie wieś Wrotków została przeniesiona w 1346 r. przez Kazimierza Wielkiego. Wzmianki z przełomu XIV i XV ww. sugerują, że Wrotków sąsiadował z nieistniejącymi już wsiami królewskimi: osadą młyńską Chłopie, Sulisławicami oraz miejscowością królewsko-szlachecką – Rawszycami. Wszystkie w XVI w. stały się częścią Wrotkowa lub Zemborzyc. Wieś Wrotków miała dobre położenie wzdłuż drogi i rzeki, która była źródłem wody i energii, co zostało docenione przez starostę lubelskiego, który wydzierżawił tu wójtostwo, na terenie którego wystawiono królewski młyn. Młyn został zniszczony podczas potopu szwedzkiego, po czym jednak odremontowany, a w 1843 r. w miejsce dotychczasowego drewnianego młyna wzniesiony został pierwszy w okolicy murowany młyn wodny, później parowy, zbudowany przez posiadacza majoratu lubelskiego, generała rosyjskiego Teodora Ruedigera. Funkcjonował on do lat 50. XX wieku. W roku 1866, początkowo w wynajętym pokoju, we Wrotkowie powstała szkoła powszechna. Budynek szkoły stanął natomiast dopiero w 1906 roku.
W 1954 r. północno-wschodnia część Wrotkowa włączona została w granice administracyjne Lublina. Kilka lat później – w 1961 r. – w obszar miasta włączono również południowo-zachodnią część Wrotkowa. Pod względem funkcjonalnym Wrotków można podzielić na dwie bardzo różniące się między sobą części: mieszkaniową i przemysłową. Zdecydowanie większa część przemysłowa składa się z zakładów produkcyjnych i usługowych, powierzchni składowych i magazynowych. Zlokalizowanych tu zostało wiele ważnych dla gospodarki miasta zakładów przemysłowych: Elektrociepłownia Lublin-Wrotków (największy zakład energetyczny na Lubelszczyźnie), Herbapol Lublin S.A., Lubella S.A., Lubelska Fabryka Maszyn Rolniczych S.A. i in. Mimo że intensywny rozwój tej znaczącej dla miasta strefy przemysłowej nastąpił w latach 60. XX w., tradycje wytwórcze Wrotkowa są znacznie starsze i sięgają XIX wieku. Budowa osiedli mieszkaniowych na Wrotkowie rozpoczęła się w latach 70. XX w. i trwa do dziś. Zabudowa mieszkaniowa postępuje w kierunku południowym i dotarła aktualnie niemal do samego zalewu. Obecność tego zbiornika pełniącego też funkcję rekreacyjną oraz sąsiedztwo malowniczej doliny Bystrzycy przyczyniają się do atrakcyjności tego obszaru.
Uchwałą Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego 2006 r. dotychczasowe osiedle Wrotków przekształcono w dzielnicę Wrotków.
Dzielnica Za Cukrownią leży na południe od centrum miasta i ma charakter mieszkaniowo-przemysłowy. Zamieszkuje ją 3230 osób. W zabudowie dominują domy jednorodzinne i kamienice. Na terenie dzielnicy w 2014 r. powstał stadion miejski „Arena Lublin”, który stał się elementem szerszej sportowej infrastruktury wzdłuż śródmiejskiego odcinka Bystrzycy. Po przeciwnej stronie rzeki znajdują się tereny Lubelskiego Klubu Jeździeckiego. W obrębie dzielnicy umiejscowione są także: Targi Lublin S.A., Park Ludowy, tereny sportowe MOSiR i Aqua Lublin oraz stacja kolejowa Lublin Główny. Znajdują się tu również zakłady przemysłowe i usługowe. Podmiotami, które posiadają ofertę kulturalną dla mieszkańców, są przede wszystkim szkoły, Filia nr 5 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie oraz świetlice.
Nazwa dzielnicy upowszechniła się po włączeniu jej do Lublina w 1916 roku. Dzisiejsza dzielnica obejmuje swoim terenem dawną jurydykę Piaski, powstałą na gruntach wsi Bronowice w XVIII wieku. Pierwsze wzmianki o jurydyce Piaski odnajdujemy w dokumentach z 1755 roku. Nazywana była wówczas Piaskami Żydowskimi lub Kazimierzem Żydowskim, w związku z licznie zamieszkałą tu – z powodu królewskiego zakazu osiedlania się w Lublinie – ludnością pochodzenia żydowskiego. W drugiej połowie XVIII wieku Piaski uzyskały status miasteczka, jednak już w XIX wieku ponownie funkcjonowały jako wieś. W 1864 r. na terenie Piask wybudowano bożnicę. Dworzec kolejowy powstał w latach 1875–1877, kilka lat później w pobliżu dworca wybudowano gazownię. Dzięki dostępowi do torów kolejowych, Piaski rozwinęły się znacznie pod względem przemysłowym. Pod koniec XIX w. z inicjatywy Lubelskiego Towarzystwa Udziałowego wybudowano najnowocześniejszą (w tamtym czasie) w Polsce cukrownię. Jej dalsza rozbudowa miała miejsce w latach 1905, 1914, 1941. Poza cukrownią działalność rozpoczęły również zakłady spirytusowe, krochmalnia, a także różnego rodzaju składy. W 2008 r. cukrownia została zlikwidowana.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Za Cukrownią uzyskało status dzielnicy.
Zemborzyce to największa powierzchniowo dzielnica współczesnego Lublina (25,6 km2), zajmująca 17,4% powierzchni całego miasta, położona w jego południowej części. Jest to najmłodsza część miasta, która została włączona w granice administracyjne Lublina w 1989 roku. Charakteryzuje się dużym udziałem terenów otwartych i przewagą krajobrazów rolniczych. W pobliżu znajdują się tereny rekreacyjne, m.in. lasy i dolina Bystrzycy z Zalewem Zemborzyckim. Dzielnicę zamieszkują 3042 osoby, co lokuje ją wśród dzielnic o niskiej gęstości zaludnienia. W Zemborzycach dominuje zabudowa domów jednorodzinnych. W dzielnicy funkcjonuje Filia nr 20 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie oraz szkoła.
Pierwsze wzmianki o Zemborzycach pochodzą z 25 października 1364 r., kiedy wójtostwo we wsi – na mocy przywileju króla Kazimierza Wielkiego – nadane zostało Grzegorzowi, synowi Przybka Tatarzyna z Błogocic. Król nadał wsi prawa magdeburskie – akt nadania praw spisany został w Szydłowie. Nazwa wsi – „Zemborzyce” – zapewne jest starsza i pochodzić może od wcześniejszych posiadaczy tego terenu, rodziny rycerskiej z sąsiednich Rawszyc, wśród których popularne było imię Zemborza (w początkach XV w. występuje w źródłach m.in. Zemborza z Rawszyc). Dzięki położeniu nad Bystrzycą, przy prowadzącym z Krakowa do Lublina i dalej do Wilna trakcie królewskim oraz bliskości miasta, wieś rozwijała się dynamicznie. Najpóźniej na przełomie XIV i XV w. Zemborzyce stały się ośrodkiem parafialnym. Sołtysi wsi wchodzili w skład sądu wyższego prawa niemieckiego, który urzędował na zamku w Lublinie. Na terenie wsi funkcjonowała parafia św. Marcina, która należała wówczas do diecezji krakowskiej archidiakonatu lubelskiego. Pierwotnie był tam drewniany kościół, przy którym w latach 1460–1461 funkcjonowała szkoła parafialna. W 1652 r.
– w związku z wybuchem zarazy, której największe nasilenie miało miejsce w Lublinie – Zemborzyce były miejscem zjazdu sejmiku szlachty województwa lubelskiego. Istnieją również informacje, iż w 1790 r. w Zemborzycach gościł Tadeusz Kościuszko. Fakt ten upamiętniał usypany w 1917 r. kopiec. W latach 30. XX w. wieś stała się jednym z ośrodków działania dwóch partii politycznych.
W okresie kryzysu powstała tam liczna reprezentacja Stronnictwa Ludowego, działała również komórka Komunistycznej Partii Polski. W 1935 r. SL oraz KPP zorganizowały w Zemborzycach spółdzielnię Jedność Chłopska.
Lata międzywojenne to czas podziału wsi na kilka kolonii. W tym czasie powstały Zemborzyce: Podleśne, Kościelne, Dolne, Górne, Wojciechowskie i Tereszyńskie, a także Niwa, Bór i Jakubówka. W 1975 r. część miejscowości Zemborzyce: Kościelne, Górne, Bór, Niwa oraz fragment Zemborzyc Podleśnych, Dolnych i Wojciechowskich włączono w granice Lublina, zaś pozostałe tereny weszły w skład gminy Konopnica.
W 2006 r. na mocy Uchwały Rady Miasta Lublin z dn. 23 lutego osiedle Zemborzyce uzyskało status dzielnicy.