Strategia Lublin 2030 to dokument stanowiący syntezę wyobrażeń mieszkańców Lublina o przyszłości miasta, oparty na wnikliwej diagnozie. Strategia definiuje wizję przyszłości Lublina, opisując postęp, jaki należy wykonać, by uczynić go możliwie najlepszym miejscem do życia, pracy i nauki w blisko 10-letniej perspektywie. Dokument identyfikuje największe potencjały miasta, definiuje politykę rozwoju, wyznacza cele do osiągnięcia oraz określa ramy działań. Wzmacniając spójność decyzji administracyjnych, Strategia Lublin 2030 jest punktem wyjścia do planowania programów sektorowych, projektów i działań operacyjnych. Nie jest wyłącznie dokumentem wewnętrznym Urzędu Miasta Lublin stosowanym do zarządzania budżetem. Wiele celów Strategii już od dawna realizują inni operatorzy albo leżą one poza formalną jurysdykcją samorządu, dlatego ich ostateczne osiągnięcie jest możliwe tylko dzięki współpracy i synergii działań. Założeniem Strategii Lublin 2030 jest jak najszersze zaangażowanie w jej realizację wszystkich interesariuszy rozwoju miasta, zarówno na jego terenie, jak i poza nim – od indywidualnych mieszkańców, poprzez grupy społeczne i nieformalne, organizacje pozarządowe, po instytucje, firmy i inne urzędy. Oznacza to, że Strategia Lublin 2030 jest wspólnym dobrem społeczności Lublina. Stopniowe dążenie samorządu i potencjalnych partnerów do wzmocnienia współpracy ma wpływ na ustalenie priorytetu działań. Te przedsięwzięcia, którym będą towarzyszyć dobre partnerstwa, w sposób naturalny zdobędą większe szanse na realizację.
Strategia Lublin 2030 powstała w oparciu o założenie, że wizja przyszłości miasta powinna być legitymizowana przez świadomość, zrozumienie oraz akceptację społeczności miasta. Jest to możliwe wyłącznie dzięki zaangażowaniu w proces jej formułowania jak najszerszej grupy mieszkańców i użytkowników miasta. Centralną koncepcją sterującą całym procesem była partycypacja społeczna, wyrażająca się w dialogu, przy pełnym równouprawnieniu społeczności lublinian w procesach decyzyjnych oraz przypisaniu im roli realnych współtwórców koncepcji rozwoju miasta. Zaangażowani w proces mieszkańcy Lublina stali się tym samym współautorami Strategii, najważniejszego dokumentu wyznaczającego kierunki rozwoju miasta i będącego syntezą wyobrażeń o jego przyszłości. Przedstawiciele samorządu pełnili w tym procesie rolę animatorów odpowiedzialnych za jego przebieg oraz dobór odpowiednich metod i technik włączających w tworzenie Strategii wszystkich zainteresowanych.
Strategia Lublin 2030 została opracowana metodą partycypacyjno-ekspercką, czerpiąc z najlepszych i najaktualniejszych wzorców tworzenia strategii miast inteligentnych (smart city), jak i aspirując do kreowania własnych, unikalnych rozwiązań, stanowiących dobrą praktykę dla innych miast. Założeniem realizowanego procesu tworzenia Strategii Lublin 2030 było zbudowanie strategii najlepiej odpowiadającej na potrzeby lublinian, a więc takiej, która realizować będzie wizję akceptowaną przez mieszkańców miasta. Proces diagnozy i formułowania priorytetów rozwojowych oparto na rozbudowanych działaniach badawczych i partycypacyjnych, pozwalających na włączenie szerokiego grona mieszkańców Lublina w tworzenie wizji miasta, jak również na poznanie opinii osób niemieszkających w Lublinie, jednak w różny sposób z nim powiązanych.
Pierwszym działaniem podjętym z udziałem strony społecznej było opracowanie listy obszarów strategicznych określających ramy prac nad Strategią Lublin 2030. Zadanie zostało zrealizowane przez grupę ponad 35 lubelskich intelektualistów, przedstawicieli nauki i aktywistów podczas warsztatu kreatywnego. Następnie układ obszarów i ich wzajemnych relacji został zweryfikowany przez członków Rady Strategii Lublin 2030 i dodatkowo oceniony przez trzech niezależnych ekspertów specjalizujących się w tematyce polityk miejskich. Ostatnim krokiem do powstania docelowego układu obszarów była weryfikacja ich zakresów merytorycznych oraz dobór najlepiej je opisujących słów kluczowych. W działanie to zaangażowało się na zasadach wolontariatu kolejnych 50 ekspertów branżowych. W efekcie wypracowany został układ 12 obszarów strategicznych wyznaczających merytoryczny zakres prac nad Strategią Lublin 2030.
W kolejnym etapie o wizję przyszłości Lublina zapytana została społeczność miasta. Prowadzone metodami ilościowymi i jakościowymi w przestrzeni miasta i w Internecie badania ankietowe pozwoliły zgromadzić blisko 11 tys. opinii mieszkańców. W ramach rozbudowanego procesu partycypacyjnego, prowadzonego przez samorząd oraz Lubelską Grupę Badawczą – partnera społecznego zaangażowanego w proces tworzenia Strategii Lublin 2030, zgromadzono opinie kolejnych ponad 2 tys. mieszkańców Lublina: odbyło się 15 trzygodzinnych spotkań otwartych i zorganizowanych zostało 17 Punktów Mobilnych w przestrzeni miasta. Badacze dotarli do mieszkańców każdej dzielnicy Lublina. Działaniom w terenie towarzyszyły warsztaty tematyczne oraz gry terenowe. Równolegle swoje działania prowadziła Kafejka Partycypacyjna, w ramach której odbyło się blisko 50 spotkań informacyjnych, warsztatów i dyskusji tematycznych o mieście. Część spotkań i wywiadów była adresowana do obcokrajowców oraz środowisk zagrożonych wykluczeniem. Łącznie w proces definiowania wizji przyszłości miasta zaangażowało się ponad 13 tys. mieszkańców Lublina.
Wizje przyszłości oraz opinie wypracowane przez społeczność miasta stały się jednym z najważniejszych źródeł inspiracji w pracach Tematycznych Grup Roboczych (TGR) – 12 zespołów eksperckich, liczących łącznie 120 osób, sformowanych w oparciu o układ 12 obszarów strategicznych. Zadaniem TGR było opracowanie metodami warsztatowymi rekomendacji strategicznych wytyczających kierunki rozwoju miasta w perspektywie 2030 roku. Składy TGR dobrane zostały w drodze otwartego naboru, zgodnie z zasadą różnorodności i reprezentacji środowiskowej. Cykl czterech warsztatów został zrealizowany w oparciu o zaadaptowaną do potrzeb tworzenia Strategii Lublin 2030 metodę trzech horyzontów (Three Horizons Framework), której podstawą jest porównanie wariantów przyszłości będącej ekstrapolacją aktualnego status quo i przyszłości pożądanej oraz wyznaczenie ścieżki zmian i działań pozwalających przejść od wariantu pierwszego ku drugiemu. Metoda ta nawiązuje do innych wiodących metodyk grupowych procesów myślenia kontrfaktycznego, m.in. The Day After (RAND) i Futures Wheel (The Millennium Project). Zastosowane podejście doskonale odzwierciedlało cele prac TGR, obejmujące diagnozę obecnej sytuacji w danym obszarze strategicznym, określenie jego wizji dla 2030 roku oraz wskazanie celów i kierunków działań umożliwiających realizację pożądanego scenariusza. Rekomendacje w zakresie strategicznych kierunków rozwoju Lublina wypracowane przez ekspertów zostały ujęte w Raporcie Końcowym z prac Tematycznych Grup Roboczych, stanowiącym ważny punkt odniesienia i inspirację dla dokumentu Strategii Lublin 2030. Następnie zostały one poddane formalnym konsultacjom społecznym, podczas których wypowiedziało się 548 osób oraz 37 różnorodnych instytucji/organizacji.
Strategia Lublin 2030 nie jest spisem wszystkich działań realizowanych przez samorząd, lecz opisuje zakres zasadniczych zmian pożądanych dla rozwoju Lublina uznanych za kluczowe w perspektywie nie tylko najbliższych 9 lat. Definiuje ona obszary priorytetowe dla tych zmian, które wynikają ze specyfiki miasta. Nie przypisuje też realizacji tych priorytetów konkretnym instytucjom czy jednostkom organizacyjnym, lecz stawia je jako zadania dla wszystkich, w granicach przypisanych im kompetencji, wraz z potrzebą ich integralnego współdziałania (może natomiast wskazywać instytucje wiodące, odpowiedzialne za koordynację tej współpracy). Jednocześnie Strategia Lublin 2030 zakłada dobrowolne włączanie się innych podmiotów w jej realizację i stanowi podstawę do budowania wielorakich partnerstw. Uzupełnieniem Strategii Lublin 2030 w poszczególnych obszarach będą miejskie strategie i programy sektorowe, w których powinny się znaleźć bardziej szczegółowe ustalenia odnoszące się do działalności komórek i jednostek organizacyjnych miasta Lublin, także w odniesieniu do ich rutynowych zadań wynikających z ustawowych i regulaminowych obowiązków.
Strategia Lublin 2030 jest przede wszystkim zapisem wypracowanej przez mieszkańców i władze Lublina wizji przyszłości miasta. Wynikające z niej zamierzenia i zadania są punktem odniesienia i drogowskazem dla struktur organizacyjnych administracji samorządowej, a także dla instytucji zarządzających programami wsparcia (szczebla unijnego, krajowego lub regionalnego). Ma ona więc na celu wyznaczenie obszarów zgodności polityki rozwoju Lublina z założeniami tych programów. Ponadto, w myśl znowelizowanej pod koniec 2020 roku ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju wprowadzającej wiele zmian w obszarze planowania strategicznego dla jednostek samorządu terytorialnego, strategia rozwoju gminy traktowana jest jako podstawowy i najważniejszy (obok studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy) dokument na poziomie lokalnym tworzący wytyczne dla dokumentów wdrożeniowych i planowania przestrzennego. Jednocześnie Strategia stanowi także ofertę współpracy samorządu skierowaną do wszystkich instytucji i podmiotów (gospodarczych, naukowych, branżowych, społecznych, kulturalnych i innych) uznających jej cele za wspólne. Strategia może być też inspiracją dla ich własnych planów i inicjatyw, gwarantując przychylność samorządu dla zgodnych z nią działań. Dla mieszkańców miasta Strategia Lublin 2030 stanowi informację o zamierzonych zmianach oraz deklarację starań ich realizacji. Każdy czytelnik dokumentu powinien zatem znaleźć w nim perspektywy rozwoju Lublina.
Tworzenie strategii miasta opartej na ambitnych założeniach to złożony, wieloetapowy i długotrwały proces angażujący liczny zespół, wymagający zastosowania różnorodnych metod i narzędzi pracy. Strategia Lublin 2030 powstała według wcześniej opracowanej koncepcji, w ramach projektu „Wymyślmy wspólnie Lublin. Partycypacyjnie tworzymy inteligentną Strategię Lublin 2030”, realizowanemu dzięki dotacji w wysokości blisko 3 mln zł, jakie otrzymała Gmina Lublin w ramach konkursu „Human Smart Cities. Inteligentne miasta współtworzone przez mieszkańców”, zorganizowanego przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Projekt uzyskał dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej w ramach Funduszu Spójności Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2014–2020 oraz z budżetu państwa. Zakładany budżet projektu wynosił 3 325 257 zł i uwzględniał 10% wkładu własnego Gminy Lublin, co odpowiada 332 526 zł. Okres realizacji projektu obejmuje lata 2019–2022.
Za koncepcję, metodologię i partycypacyjny proces włączenia mieszkańców w tworzenie Strategii Lublin 2030, a także za realizację działań w ramach projektu „Wymyślmy wspólnie Lublin. Partycypacyjnie tworzymy inteligentną Strategię Lublin 2030”, oraz za opracowanie i redakcją dokumentu Strategii Lublin 2030 odpowiada Wydział Strategii i Przedsiębiorczości Urzędu Miasta Lublin, Biuro Partycypacji Społecznej Urzędu Miasta Lublin oraz Stowarzyszenie Lubelska Grupa Badawcza – społeczny partner projektu.