Mildred Pierce (USA 1945) 112 min.
- Obsada: Joan Crawford, Zachary Scott, Jack Carson, Eve Arden, Ann Blyth, Bruce Bennett Moroni Olsen, Jo Ann Marlowe
- Scenariusz: Ranald MacDougall wg powieści Jamesa M. Caina
- Reżyseria: Michael Curtiz
- Odmiana noir: psychologiczny
- Motywy noir: zdrada, obsesja, żądza
Doskonały klasyk konwencji noir z 1945 roku w reżyserii samego Michaela Curtiza (autora Casablanki), będący adaptacją powieści pod tym samym tytułem z 1941 roku, autorstwa Jamesa M. Caina, ulubieńca filmowego gatunku. Film w swej powierzchownej warstwie opowiada o trudnych relacjach łączących matkę i córkę. Dojrzałe małżeństwo Mildred Pierce i jej męża Berta rozpada się. Chcąc zarobić na utrzymanie siebie oraz dwóch córek, Mildred pracuje jako kelnerka. Dzięki imponującej energii oraz inteligencji kobieta szybko zostaje właścicielką sieci popularnych restauracji. Jednak w życiu prywatnym ciągle pozostaje nieszczęśliwa. A przed nią jeszcze wiele tragicznych i przełomowych momentów. Tytułową rolę w filmie zagrała rewelacyjna Joan Crawford, legenda ról egzystencjalno-psychologicznych klasycznego kina. Była to jej pierwsza rola w filmie wytwórni Warner Bros. po opuszczeniu konkurencyjnego MGM. Za rolę w tym filmie Crawford otrzymała Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Jeśli obecnie zachwycamy się Kate Winslet za jej serialową kreację w adaptacji tej samej powieści – to musimy pamiętać, że bez zapisanej w tradycji, wyjątkowej osobowości filmowej Crawford nie byłoby dzisiejszych ról wyemancypowanych kobiet. Takie aktorki, jak Davis czy Crawford pozostają niedoścignionymi wzorami bogatych kobiecych ekranowych portretów. W 1996 roku obraz został uznany za „kulturowo, historycznie lub estetycznie znaczący” i wpisany na listę filmów budujących dziedzictwo kulturalne USA (National Film Registry), przechowywanych w Bibliotece Kongresu Stanów Zjednoczonych.
Kurator cyklu – dr hab Rafał Szczerbakiewicz
AKADEMIA ZAPOMNIANYCH ARCYDZIEŁ FILMOWYCH – KOLORY „NOIR”
Powstanie sugestywnej odmiany kina sensacyjno/gangsterskiego zwanej Noir (po polsku po prostu „czarnego kina”) była ściśle uwikłana w narastający klimat fatalizmu i chwiejności, jaka zapanowała w USA i na świecie w trakcie i po II wojnie światowej. Poza czynnikami historycznymi – ważne były też procesy modernizacyjne wpływające na ówczesną ludzką kondycję i obyczajowość. Poczucie kryzysu tożsamości powiązane było z dynamiczną industrializacją oraz pojawieniem się społeczeństwa masowego i konsumpcyjnego. Osobnym czynnikiem były impulsy emancypacyjne w sferze płci i społecznego gender. Postać kobiety fatalnej, niszczącej mężczyzn była w filmach symptomem reakcji na te zjawiska: nasilającego się mizoginizmu.
Estetycznie wizualna warstwa Noir wiele zawdzięcza europejskiej kinematografii, szczególnie ekspresjonizmowi niemieckiemu, który został przyswojony przez Hollywood dzięki emigrantom z Europy (m.in. takim twórcom jak Fritz Lang, Billy Wilder, Robert Siodmak, Otto Preminger, William Wyler). Z kolei komplikacje psychologicznego działania i motywacji bohaterów czarnego kina, ich niejednoznaczność etyczna inspirowane były popularnością teorii psychoanalitycznych Zygmunta Freuda i jego uczniów.
Stylistyka Noir to powtarzalny rytuał stałych sygnaturalnych znaków i symboli. Czarny film rozgrywa się zazwyczaj w mieście; do jego stałej ikonografii należy np. widok nocnej asfaltowej ulicy, mokrej po deszczu. Mroczny i niepokojący nastrój uzyskiwany jest przy pomocy ekspresyjnych środków: wyrazistych cieni, mocnych kontrastów, dominacji linii ukośnych i wertykalnych nad horyzontalnymi, nisko lub wysoko umieszczonych świateł kluczowych, agresywnego montażu i dezorientacji widza za sprawą unikania panoramicznych planów pełnych.
Postacie w filmie Noir często nie są wyodrębnione z tła, wtapiają się w nie, często ich wzajemny dystans podkreślany jest poprzez oddzielanie ich od siebie różnymi elementami kadru (drzwiami, oknami). Filmy operują chętnie zaburzoną, skomplikowaną nielinearną chronologią oraz posługują się często werbalnym komentarzem i narracją spoza kadru.
Najbardziej wpływowym aktorem czarnych filmów był Humphrey Bogart, który wykształcił charakterystyczny typ męskiego bohatera – prywatnego detektywa lub przestępcy. Wraz ze swoją żoną – Lauren Bacall stworzyli schemat i typ najpopularniejszej ówcześnie ekranowej pary. Popularnymi duetami aktorskimi Noir byli również Adrian Ladd i Veronica Lake. Ikoną kobiecości filmu Noir stała się także Rita Hayworth. Jane Greer stała się prototypem ról kobiet fatalnych. Pośród innych znaczących aktorów kina czarnego warto wymienić Jamesa Cagneya, Richarda Conte, Richarda Widmarka, Burta Lancastera czy Robert Mitchum.
Termin Film Noir narodził się wtórnie na gruncie refleksji francuskiego filmoznawstwa. Po raz pierwszy w 1946 użył go krytyk Nino Frank, a spopularyzowali go w swej książce francuscy krytycy Raymond Borde i Étienne Chaumeton. Kino Noir do dnia dzisiejszego fascynuje i inspiruje nowoczesną i ponowoczesną kulturę popularną i wysoką. Po latach filmy tej odmiany żyją swoim drugim życiem jako swoiste obiekty kultu w obrębie popkultury i ujawniają swoje nieoczywiste, ukryte głębinowe wymiary.
Cykl realizowany jest przy współpracy z Zakładem Lingwistyki Stosowanej.
CreArt. Sieć miast na rzecz twórczości artystycznej
