Zwierciadło (Zierkało)
reż.: Andriej Tarkowski
scen.: Aleksandr Micharin, Andriej Tarkowski
zdj.: Gieorgij Rerberg
muz.: Eduard Artiemiew
w.: Margerita Tieriechowa (Natalia i matka), Oleg Jankowski (ojciec), Igor Danilcew (chłopiec), Ałła Demidowa (koleżanka Natalii), Anatolij Sołonicyn, Nikołaj Grińko
prod.: ZSRR 1975 (106 min)
(…) Film Tarkowskiego jest utworem niezwykłym, zarówno w formie jak i w przesłaniu. Jest osobistą spowiedzią artysty – obrachunkiem z własnym życiem i ze sztuką – jest wreszcie w dużym stopniu wyrazem przeżyć, świadomości i stanu ducha średniego pokolenia rosyjskiej inteligencji twórczej.
W warstwie fabularnej film niełatwo poddaje się streszczeniu – jest zbudowany na zasadzie strumienia świadomości, luźnego ciągu swobodnie skomponowanych epizodów ukazujących życie bohatera rozdartego uczuciem dla matki i dla żony. Sam bohater widoczny tylko w scenach dzieciństwa, w scenach dojrzałości obecny jest głosem, poza tym jest kamerą, jest autorem: jego oczami widzimy losy obu kobiet (granych genialnie przez Margeritę Tieriechową). (…)
Tym jednak co stanowi o bezwzględnej oryginalności „Zwierciadła”, jest szczególna dwoistość perspektywy, w której subiektywne przeżycie splata się z determinizacją historyczną. Poprzez losy matki i żony „Zwierciadło” ukazuje długą panoramę ostatnich dziesięcioleci, począwszy od lat trzydziestych – sielankowego dzieciństwa na podmoskiewskiej daczy (jej przepiękna sceneria dominuje wizualnie nad całym filmem), poprzez wojnę (wstrząsający epizod pacyfistycznego buntu kilkuletniego bohatera) i lata czterdzieste (…). Dzięki tym elementom osobisty dramat bohatera zyskuje wymiar historyczny, zamykający się współczesnością. Ona jest w „Zwierciadle” punktem odniesienia i w niej autor natrafia wreszcie na „czas odnaleziony”, do którego prolog stanowi dobitne pendant. (…)
Krzysztof Zanussi - FILM 3/1976
