W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z serwisu lublin.eu oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim urządzeniu. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień Twojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w Polityce prywatności.

Pierwszy żydowski adres na mapie Lublina. Wystawa Dom Pereca/ פּרץ-הױז

Pierwszy żydowski adres na mapie Lublina. Wystawa Dom Pereca/ פּרץ-הױז
Data rozpoczęcia 2020-06-15
Godzina rozpoczęcia 17:00
Miejsce Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN", ul. Grodzka 21
Organizator Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN"
Udział Bezpłatny
Kategoria Wernisaż

Dom, w którym swoje miejsce mieli mieć zarówno uczniowie, jak i osoby związane z kulturą żydowskiego Lublina: muzycy, ludzie teatru, sportowcy. Dom Pereca miał być świeckim centrum, przeciwwagą dla religijnej Jesziwy. Po wojnie to właśnie on stał się miejscem, gdzie mogli się schronić ocalali Żydzi.

Na wystawie zostały zebrane materiały archiwalne i fotografie, które dokumentują losy Domu Pereca. 

Dom Pereca był projektem, który wspierało wiele ówczesnych znakomitości – zarówno z Polski, jak i ze świata. Zaczęto go wznosić w 1937 roku, przede wszystkim z myślą o Żydowskiej Szkole Ludowej im. I.L. Pereca, która do tej pory mieściła się w zrujnowanym budynku stojącym w podwórzu Lubartowskiej 29.

Nowoczesny, modernistyczny gmach zaprojektował znany lubelski architekt Henryk Bekker, w jego powstanie zaangażowani byli także m.in. Bela Szpiro (lubelska radna i przywódczyni lubelskiego Bundu) oraz dr Szloma Herszenhorn (dermatolog i wybitny działacz społeczny). Ogromny wkład finansowi wnieśli prywatni darczyńcy. Większość pieniędzy płynęła z zagranicy, głównie od żydowskiego ziomkostwa lubelskiego United Lubliner Relief z Nowego Jorku, z ziomkostwa lubelskiego w Montrealu oraz ze zbiórek w Los Angeles, Rio de Janeiro, Londynu i innych miastach. Ogółem budynek kosztował ok. 80,000 ówczesnych złotych.

Dom Pereca miał być przede wszystkim siedzibą szkoły, ale oprócz sal lekcyjnych miało to być miejsce dla świeckich organizacji i instytucji żydowskich – chórów i orkiestr robotniczych, Towarzystwa Sportowo-Gimnastycznego Morgensztern (Jutrznia), ochronki dla dzieci przy organizacji JAF (Jidisze Arbeter Froj, jid. Żydowska Robotnica) a także sali teatralnej (żydowskie teatry w Lublinie nie posiadały stałej, nowoczesnej sceny). Było to zatem szerokie założenie kulturowe, planowano stworzyć w nim centrum świeckiego życia żydowskiego w Lublinie. Bela Szpiro pisała w 1938 roku: "Chcielibyśmy powiedzieć światu żydowskiemu, że istnieje inne życie żydowskie, które reprezentuje nie imię reb Majera Szapiry, ale I.L. Pereca. Stąd właśnie Dom Ludowy nazwaliśmy jego imieniem”.

Otwarcie Domu Pereca przewidziano na początek września 1939 roku, jednak plany przerwał wybuch wojny. Budynek przetrwał wojnę w stanie niemal surowym (w jej trakcie krótko działał tam szpital epidemiczny) i dopiero po wyzwoleniu miasta nastąpił krótki moment świetności Domu Pereca. Od końca lipca 1944 roku pełnił on funkcję schroniska i noclegowni dla ocalałych Żydów. Przez budynek przewinęły się setki ocaleńców i uchodźców, w tym wielu późniejszych działaczy politycznych Izraela, stał się pierwszym i głównym żydowskim adresem na mapie Lublina. W 1948 roku Komitet Żydowski w Lublinie postanowił przenieść schronisko z Domu Pereca, natomiast w gmachu ulokować Żydowską Szkołę Powszechną – tym samym gmach na chwilę uzyskał swoją pierwotną funkcję szkoły. Placówka działała tam jednak zaledwie rok, do lipca 1949 roku. W grudniu 1951 roku Dom Pereca został odstąpiony przez Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów Polskich w Lublinie Ministerstwu Rolnictwa na cele szkoleniowe — od tamtej pory jest siedzibą placówek ochrony zdrowia.

Wystawa połączona jest z premierą 46. numeru periodyku „Scriptores” Odbudowa. Życie żydowskie w Lublinie w latach 1944-1968.

Szczegółowe informacje o Domu Ludowim im. I.L. Pereca. 
Opis wystawy. 
Informacje o 46. numerze Scriptores. 

CreArt. Sieć miast na rzecz twórczości artystycznej