W Pałacu Raczyńskich – siedzibie Archiwum Głównego Akt Dawnych - odbyło się we wtorek uroczyste okazanie przechowywanego w zasobie Archiwów Państwowych oryginału aktu Unii Lubelskiej w 450. rocznicę jej zawarcia. W wydarzeniu wzięła udział wicemarszałek Sejmu Małgorzata Gosiewska, która odczytała specjalną korespondencję od marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego.
„Ten bezcenny dokument jest dowodem zawarcia unii politycznej narodów i państw. W duchu przyjaźni Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły „jedno nierozdzielne i nieróżne ciało” Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Scalone ze sobą dwa organizmy państwowe dały początek narodzinom nowego systemu parlamentarnego, utworzyły wieloetniczną wspólnotę zbudowaną na wartościach republikańskich. Unia polsko-litewska była jednym z najdonioślejszych wydarzeń w historii Europy Środkowo-Wschodniej, zmieniła bieg historii” – napisał Marszałek Kuchciński w liście skierowanym na ręce naczelnego dyrektora Archiwów Państwowych dr Pawła Pietrzyka.
„W losach prezentowanego dokumentu odbija się historia naszej Ojczyzny. Lata świetności Rzeczpospolitej Obojga Narodów i jej upadku, grabieżczej polityki zaborców oraz niszczycielskiej siły okupantów. Ten egzemplarz jest także świadectwem ogromnej troski wielu pokoleń archiwistów, bibliotekarzy, historyków i konserwatorów zabytków o zachowanie - dla nas i przyszłych pokoleń - historycznego dziedzictwa” – zaznaczył marszałek Kuchciński w liście.
W uroczystości pod patronatem prezydenta Andrzeja Dudy wzięli udział ponadto m.in. dyrektor generalny Kancelarii Prezydenta Grażyna Ignaczak-Bandych, sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Paweł Szrot, Romuald Łanczkowski – reprezentujący Marszałka Senatu, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin, ambasador Republiki Litewskiej Eduardas Borisovas, ambasador Republiki Białorusi Vladimir Chushev, ambasador Ukrainy Andrij Deszczycia. Wydarzeniu towarzyszył koncert muzyki dawnej w wykonaniu kwartetu wokalnego TEMPUS.
W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajduje się jedyne zachowane do dziś materialne świadectwo Unii Lubelskiej: oryginalny dokument pergaminowy, potwierdzony 78 pieczęciami senatorów i posłów Wielkiego Księstwa Litewskiego, czyli litewski egzemplarz aktu przeznaczony dla stanów koronnych.
28 czerwca 1569 r. sejm walny w Lublinie uchwalił akt unii, 1 lipca dokument został podpisany, a 4 lipca król Zygmunt August ostatecznie go ratyfikował. Powstałe państwo przeszło do historii pod nazwą Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Istniało niemal 250 lat. Stworzyło najsilniejszą armię w regionie, zdolną do jednoczesnej walki na kilku frontach. Połączone wojska dawały przez długi czas odpór najazdom rosyjskim, tureckim, odparły potop szwedzki. Pod względem gospodarczym Korona i Wielkie Księstwo należały do europejskiej czołówki.
Oryginał aktu Unii Lubelskiej będzie dostępny dla publiczności od 3 lipca w siedzibie AGAD przy ul. Długiej 7 w Warszawie. W tych dniach czynna będzie wystawa „Unia Lubelska 1569 r.”, otwarta dla zwiedzających w dniach 3-6 i 8-12 lipca 2019 r., od 10:00 do 18:00, a w sobotę od 12.00 do 16.00. Wstęp wolny.
