Podstawą prawną jest: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.tj.)
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 14 grudnia 2004r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności (Dz. U. z 2004r. Nr 273 poz. 2711)
Obecnie obowiązują dwa rodzaje orzecznictwa, regulowane odrębnymi ustawami i prowadzone przez różne instytucje:
- do celów rentowych - orzecznictwo rentowe prowadzone przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), KRUS, komisje lekarskie podległe: MON lub MSWiA
- do celów pozarentowych - orzecznictwo pozarentowe prowadzone przez Zespoły do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności.
Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
- Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
- Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowaniach odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
- Stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,
- Możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
Niezdolność do pracy może mieć charakter trwały bądź okresowy.
- Trwałą niezdolność do pracy orzeka się, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy.
- Okresową niezdolność do pracy orzeka się, jeżeli według wiedzy medycznej istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy.
Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz poniższe ustalenia dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu:
- daty powstania niezdolności do pracy,
- trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,
- związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,
- niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- celowości przekwalifikowania zawodowego.
Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych:
- o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji równoznaczne jest z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- o całkowitej niezdolności do pracy równoznaczne jest z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
- o częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania jest równoznaczne z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.
(Załącznik-odpowiadające sobie stopnie niepełnosprawności)
Okres ubezpieczenia wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w którym powstała niezdolność do pracy. Okres ten wynosi:
- 1 rok, jeśli niezdolność powstała przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata — w wieku od 20 do 22 lat,
- 3 lata — w wieku od 22 do 25 lat,
- 4 lata — w wieku od 25 do 30 lat,
- 5 lat — w wieku powyżej 30 lat.
Infolinia ZUS 0-801-400-40 czynna w godzinach 8.00 - 18.00
Wysokość świadczeń na stronie internetowej: http://www.zus.pl/niusy/inf008.html