Pomóżmy dzikim zwierzętom

Jesień to czas kiedy niektóre zwierzęta szykują się do zimowego snu. Przykładem takiego zwierzaka jest jeż, który jest mieszkańcem naszego miasta. Szczególnie w ciepłych miesiącach jeża można spotkać wieczorową lub nocną porą na trawnikach, osiedlowych chodnikach a nawet na jezdni.

Zanim jeże zasną muszą się odpowiednio do snu przygotować. Głęboki sen zapewni im zgromadzona pod skórą tkanka tłuszczowa. Co ciekawe ich masa ciała przed snem podwaja się w ciągu zaledwie kilku tygodni. Dorosły jeż waży ok. 1 kg, a jesienią przybiera na wadze aż do 1,9 kg. Istotne jest to, że obudzony w środku zimy może jej nie przetrwać. Dlatego spotykając zimą zaspanego jeża należy go delikatnie przenieść w spokojne miejsce i okryć grubą warstwą liści i gałęzi. Podobnie, przy robieniu jesiennych porządków w naszych ogródkach dobrze jest pomyśleć o jeżach i zostawić zgrabione liście usypane w stożek, usztywnione i zabezpieczone gałęziami przed rozwianiem.

Co warto wiedzieć o jeżach?

• w cyklu życiowym jeża wyrastają 3 komplety igieł, różniące się długością i grubością;
• jeż posiada garnitur składający się nawet z 5 000 igieł;
• zwijanie się w kulkę jest możliwe dzięki silnemu mięśniowi płaszczowemu, który dodatkowo odpowiada za nastroszenie igieł w sytuacji zagrożenia;
• jeż nie rozróżnia kolorów, a głównym jego zmysłem jest zmysł węchu;
• jeże to drapieżniki - żywią się owadami, ślimakami ale również jajami ptaków i małymi ssakami, zmniejszają ilość szkodników nie powodując żadnych szkód wśród roślin;

Pamiętajmy, że ogromna ilość jeży ginie każdego roku pod kołami samochodów oraz kosiarek. Inne osobniki zostają ranne lub zabite podczas wypalania traw. Jeżom zagrażają również drapieżniki - głównie psy i lisy, a także kleszcze. Kluczowym elementem ochrony jeży jest zachowanie ich naturalnych siedlisk lub tworzenie nowych np. w postaci domków dla jeży, które dają schronienie. Dzięki dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie Urząd Miasta Lublin jesienią 2020 roku zamówił 33 domki dla jeży, które zostaną wkrótce przekazane placówkom oświatowym, które zgłosiły zapotrzebowanie do Wydziału Ochrony Środowiska. Domki zostaną ustawione w ogrodach szkolnych i przedszkolnych. Obserwacja ich zasiedlenia będzie możliwa po powrocie dzieci do szkół i przedszkoli.

Wszystkie występujące na terenie Polski ptaki są objęte ochroną gatunkową, ścisłą lub częściową. Pod ścisłą ochroną są jerzyki, które w mieście gnieżdżą się w stropodachach i szczelinach elewacji wysokich budynków. Inne gatunki ptaków również są związane z budynkami mimo, że częściej kojarzymy je z siedliskami w koronach drzew. W stropodachu chętnie schronienie znajdują wróble i kawki, w szczelinach elewacji bogatki i wróble, zwłaszcza mazurki. Oknówki zasiedlają wnęki balkonowe i okienne.

Zagrożeniem dla ptaków w mieście są prace remontowe, podczas których dochodzi do niszczenia gniazd lub zamykania wejść do szczelin z pisklętami. Zagrożeniem dla populacji ptaków są też szklane przeszkody, koty zarówno wolno żyjące jak i właścicielskie, swobodnie wypuczane poza mieszkania oraz niewłaściwe dokarmianie, powodujące u ptaków choroby i zatrucia.

Formą wsparcia dla ptaków w mieście jest zakup budek lęgowych, umożliwiających im założenie nowych miejsc lęgowych. Dzięki otrzymanemu dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie Miasto zakupiło 154 budki lęgowe dla jerzyków i 53 budki dla drobnego ptactwa, które zostaną przekazane placówkom oświatowym i radom dzielnic. W ramach realizowanego projektu, dzieci ze szkół i przedszkoli będą prowadzić od wiosny przyszłego roku obserwacje ornitologiczne i przekazywać informacje o zasiedleniu budek lęgowych do Wydziału Ochrony Środowiska.

Sprzymierzeńcami w walce z plagą komarów w mieście są jerzyki. Co warto o nich wiedzieć?

• jeden osobnik może dziennie zjeść 20 000 komarów i meszek
• zimują w Afryce, w Polsce spotykane są od końca kwietnia do połowy października
• jerzyki większą część swojego życia spędzają w locie – uważa się, że mogą pozostawać w locie bez przerwy przez 2 do 3 lata, lądują tylko po to, aby zbudować gniazdo i nakarmić młode
• jerzyki posiadają zdolność hibernacji
• jerzyk ma malutki dziób, około 1 cm. Ma również malutkie nóżki, uniemożliwiające poruszanie się po ziemi, ale zaopatrzone w pazurki, co umożliwia ptakowi czepianie się pionowych powierzchni muru czy skały

Pamiętajmy o ptakach zimą

W okresie zimowym, podczas bardzo niskich temperatur i utrzymującej się pokrywie śnieżnej ptaki mają utrudniony dostęp do pożywienia. Warto wtedy podjąć się ich dokarmiania - w mądry i odpowiedzialny sposób.

• Ważna jest systematyczność - ptaki bardzo szybko przyzwyczajają się do korzystania ze „stołówki” i przestają poszukiwać pokarmu w naturalnym środowisku. Jeśli już zaczęliśmy dokarmianie, róbmy to regularnie.
• Nie stosujmy resztek obiadowych jako pokarmu dla ptaków. Zalecanym pożywieniem dla ptaków są:
  • ziarna zbóż, kasza i płatki owsiane, nasiona zawierające dużo tłuszczu (słonecznik i siemię lniane), pestki dyni, owoce jarzębiny;
  • dla sikor i dzięciołów można także zawieszać surową słoninę ze skórą, pamiętając aby pozbawiona była soli;
  • w sklepach zoologicznych można też kupić specjalne mieszanki lub kulki zbożowo-tłuszczowe dla ptaków.
• Nie wolno podawać ptakom: pieczywa, pokarmów solonych i produktów zepsutych. Mogą powodować one choroby, a nawet śmierć ptaków.
• Dokarmiajmy ptaki w miejscach wskazanych przez administratorów nieruchomości oraz bezpiecznych (trudno dostępnych dla kotów i innych drapieżników)
• Utrzymujmy czystość miejsc dokarmiania, zepsuty i zalegający pokarm zaszkodzi ptakom, a jest przynęta dla szczurów i lisów.

W ostatnich dekadach nastąpił drastyczny spadek liczebności pszczół i innych owadów zapylających m.in. trzmieli i pszczół samotnych. Według ogólnie dostępnych informacji wynika, że w ostatnich latach w Polsce wymarło ok. 20% rodzin pszczelich. Do głównych przyczyn tego niepokojącego zjawiska zalicza się zanik siedlisk roślin kwiatowych, nadmierne stosowanie pestycydów oraz mechanizacja prac polowych. Należy pamiętać, że owady zapylają 90% roślin i odgrywają kluczową rolę w zachowaniu bioróżnorodności, rolnictwie, produkcji żywności. Przy spadku liczebności pszczół miodnych należy docenić rolę innych owadów zapylających w przyrodzie.

Dawniej owady pożyteczne znajdowały schronienie m.in. w słomianych strzechach, zakamarkach między cegłami lub belkami, piwnicach czy strychach. Obecnie betonowa zabudowa bardzo to ogranicza, dlatego wiele owadów ginie. Możemy im pomóc w prosty sposób – poprzez stworzenie nowych siedliskich bytowania i rozrodu – np. zainstalowanie w ogrodach lub innych miejscach domków dla owadów pożytecznych. Takie domki są szczególnie potrzebne na wiosnę, kiedy owady składają jaja. Latem domki umożliwiają owadom nocleg i schronienie, a jesienią owady mogą w nich znaleźć miejsce do przezimowania. Warto pamiętać, że owady także potrzebują miejsca gdzie się skryją przed deszczem, mrozem oraz drapieżnikami. Domek dla owadów zapylających powinien zostać umieszczony w miejscu osłoniętym od wiatru i deszczu – najlepiej w zacisznej i nasłonecznionej przestrzeni po południowej lub południowo-wschodniej stronie budynku. W przypadku trzmieli, miejsce powinno być ocienione. Domek można powiesić w całorocznej altanie, pod wiatą, w bujnych gałęziach drzew albo pod dachem budynku.

Dzięki dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie Urząd Miasta Lublin jesienią 2020 roku zamówił 32 domki dla owadów, które zostaną wkrótce przekazane zainteresowanym placówkom oświatowym, które zgłosiły chęć wzięcia udziału w projekcie realizowanym przez Wydział Ochrony Środowiska. Domki zostaną ustawione w ogrodach szkolnych i przedszkolnych. Obserwacja ich zasiedlenia będzie możliwa od wiosny 2021 roku.

Ciekawostki o pszczołach i innych owadach zapylających

• Na świecie istnieje ponad 20 000 gatunków pszczół. W Polsce występuje około 470 gatunków.
• Pszczoły spełniają ogromną rolę w zapylaniu roślin, o czym może świadczyć fakt, że na zebranie 1 kg miodu odwiedzają prawie 8 500 000 kwiatów akacji lub 20 milionów kwiatów koniczyny.
• Podczas jednego "kursu" po nektar pszczoła odwiedza 50-100 kwiatów.
• Przeciętny zasięg lotu pszczół wynosi 3 km, a maksymalny może wynieść 10 km i więcej.
• Pszczoły miodne porozumiewają się za pomocą dźwięków i tańca. Tańczą sygnalizując znalezienie nowego źródła pożytku. Rodzaj tańca informuje o odległości od źródła pożytku i jego położeniu w stosunku do słońca. Przy bliskiej odległości, pszczoła tańczy zataczając koło. Przy dalszej (10-40 m) – tańczy po linii tworzącej półksiężyc. Odległe miejsce sygnalizowane jest ósemkami.
• Samce wszystkich pszczół nie posiadają żądeł. Samice pszczół samotnic, w przeciwieństwie do pszczoły miodnej, zwykle nie atakują (nie żądlą) w obronie swoich gniazd.