Wspólne działanie, czyli Zintegrowane Inwestycje Terytorialne

ZIT to narzędzie, które po raz pierwszy pojawiło się w przedstawionych przez Komisję Europejską aktach prawnych na nową perspektywę finansowa 2014-2020. Przy pomocy tego instrumentu, partnerstwa jednostek samorządu terytorialnego (JST) miast i obszarów powiązanych z nimi funkcjonalnie (miasto i samorządy znajdujące się w jego oddziaływaniu) mogą realizować wspólne przedsięwzięcia, łączące działania finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego. ZIT to także wyjście poza sztywne granice administracyjne JST i większe możliwości oddziaływania projektów unijnych.

ZIT realizowane będą przede wszystkim na terenie miast wojewódzkich i ich obszarów funkcjonalnych. Ponadto, zarząd województwa mógł również zdecydować o realizacji ZIT w mniejszych ośrodkach – tzw. miastach regionalnych i subregionalnych oraz na obszarach powiązanych z nimi funkcjonalnie.

Samorządy chcące realizować ZIT są zobligowane do zawiązania zinstytucjonalizowanej formy partnerstwa (np. stowarzyszenia, związku czy porozumienia międzygminnego) i przygotowania wspólnej Strategii ZIT. Umawiające się samorządy muszą także podpisać porozumienie o wdrażaniu ZIT z zarządem danego województwa, ponieważ projekty w tej formule finansowane będą ze środków dostępnych w Regionalnych Programach (RPO).

Wszystkie te wymogi mają na celu stymulowanie tworzenia się partnerstw JST, które będą kontynuować współpracę również po 2020 roku, gdy Fundusze Europejskie nie będą dostępne już w takiej wysokości.

ZIT realizowane będą w ramach Regionalnych Programów (RPO). Fundusze na wdrażanie ich na terenie miast wojewódzkich i na obszarach powiązanych z nimi funkcjonalnie pochodzą z tzw. rezerwy programowej (kwota wydzielona na etapie programowania z przeznaczonych dla Polski funduszy) oraz z podstawowej alokacji RPO.

Strategia ZIT to dokument zawierający spójny zestaw powiązanych ze sobą działań służących długotrwałej poprawie warunków społecznych, gospodarczych, środowiskowych, klimatycznych czy demograficznych danego funkcjonalnego obszaru miejskiego. Strategia musi określać cele, kierunki rozwoju, zasady współpracy oraz najważniejsze działania i planowane przedsięwzięcia. Jej opracowanie musi więc być poprzedzone wnikliwą diagnozą opartą na analizach terytorialnych i demograficznych, które wskażą potencjał rozwojowy danego obszaru funkcjonalnego. Strategia ZIT stanowi podstawę do uczestniczenia Związku ZIT w procesie zarządzania RPO – w uzgodnionym z Instytucją Zarządzającą (IZ) RPO zakresie.

i rozwiązywania problemów. Dlatego dofinansowane projekty nie mogą być oderwanymi od siebie, punktowymi inwestycjami.

Umowę w sprawie współpracy Jednostek Samorządu Terytorialnego w ramach Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego podpisali w dniu 13 maja 2014 roku w Lublinie przedstawiciele władz 16 gmin należących do LOF : Lublin, Świdnik, Lubartów, Piaski, Głusk, Jabłonna, Jastków, Konopnica, Lubartów, Mełgiew, Nałęczów, Niedrzwica Duża, Niemce, Spiczyn, Strzyżewice, Wólka.

Na mocy przedmiotowej umowy powołana została Rada Programu ZIT, w skład której weszli przedstawiciele każdej Gminy. Liderem Partnerstwa stał się Lublin. Rada Programu zajmowała się kluczowymi sprawami dotyczącymi ZIT LOF, w szczególności ustalała główne kierunki rozwoju LOF, konsultowała Strategię ZIT oraz opiniowała zgłaszane propozycje Projektów.

Powołane zostało również Biuro Programu ZIT, w skład którego weszli pracownicy Gmin wchodzących w skład ZIT. Głównym zadaniem Biura ZIT było przygotowanie niezbędnej dokumentacji, zlecenie niezbędnych analiz i ekspertyz stanowiących podwaliny pod opracowanie Strategii ZIT.

Dało to początek wielomiesięcznej pracy nad określeniem wspólnych celów i kierunków współpracy, zwieńczonej opracowaniem Strategii ZIT dla LOF, która w dniu 10 marca br. została przekazana do Urzędu Marszałkowskiego WL celem dalszego procedowania.

Proces opracowania Strategii ZIT i wdrożenia ZIT został objęty wsparciem eksperckim inicjatywy JASPERS. Inicjatywa JASPERS to inicjatywa mająca na celu usprawnienie przygotowania projektów ubiegających się o finansowanie z unijnych funduszy i pomoc państwom członkowskim w wykorzystaniu dotacji UE szybciej i w bardziej efektywny sposób. Pomoc przyznawana jest w szczególności dużym i skomplikowanym Projektom a za taki na pewno należy uznać wdrażanie i opracowywanie Strategii ZIT. Skład Zespołu JASPERS uzależniony jest od obszaru tematycznego, w jakim ma On udzielać wsparcia eksperckiego. Korzystanie z usług ekspertów Inicjatywy nie podlega opłacie przez Gminy.

Na realizację lubelskiego ZIT Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (RPO WL) przewiduje środki w wysokości 105 405 932 Euro.

Z czego na realizację zadań inwestycyjnych (środki pochodzące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - EFRR) przeznaczona jest kwota ponad 93 mln Euro ( tj. ok 396 mln zł.)

Pozostała kwota w wysokości ponad 12 mln Euro ( tj. ok 51 mln zł.) przewidziana jest na działania „miękkie” (środki pochodzące z Europejskiego Funduszu Społecznego - EFS.)

Zgodnie z założeniami Strategii ZIT LOF, wypracowanymi w oparciu o przeprowadzone diagnozy i analizy oraz opinie ekspertów zdefiniowano cel nadrzędny, cele główne i precyzujące je cele szczegółowe.

Partnerzy LOF przygotowali projekty, które zostały wstępnie ocenione (przede wszystkim pod kątem ich zgodności z celami Strategii i ich zintegrowanego charakteru) przez członków Zespołu powołanego przez Radę Programową ZIT LOF.

W wyniku prac Zespołu ZIT przygotowano listę projektów ZIT Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego planowanych do realizacji w trybie pozakonkursowym ze środków przeznaczonych na realizację ZIT w RPO WL 2014 – 2020.

3 marca br. Rada Programowa ZIT ostatecznie zatwierdziła, w drodze uchwały, listę 19 zintegrowanych projektów inwestycyjnych ( listę podstawową ). Projekty te muszą przejść jeszcze ocenę przeprowadzoną przez Komitet Monitorujący RPO WL (komitet powoływany w celu zapewnienia właściwego monitorowania, ewaluacji oraz efektywnego wdrażania programu operacyjnego ) - w oparciu o kryteria opracowane przez to gremium.

Poza projektami ujętymi na liście podstawowej Rada Programu ZIT przyjęła również listę 11 projektów rezerwowych, wpisujących się w cele Strategii ZIT, których realizacja możliwa będzie gdy wystąpią oszczędności środków przewidzianych na realizacje ZIT lub któryś z projektów listy podstawowej nie mógł być zrealizowany.

Działania inwestycyjne będą uzupełniane projektami „miękkimi”, które to będą realizowane, między innymi w obszarach związanych z rynkiem pracy, włączeniem społecznym, edukacją czy ochroną zdrowia. Projekty „miękkie” będą realizowane w trybie konkursowym, z tym, że konkursy w ramach alokacji środków ZIT z EFS będą dedykowane wyłącznie partnerom ZIT LOF.

Ponadto w Strategii ZIT zostały uwzględnione projekty komplementarne przewidziane do realizacji przez Miasto Lublin z Programu Operacyjnego Polska Wschodnia ale oddziałujące swoim zakresem na cały obszar LOF. W zakres tych Projektów wchodzą miedzy innym : budowa/przebudowa infrastruktury drogowej na potrzeby komunikacji miejskiej (miedzy innymi : ul. Muzyczna, Narutowicza, Nadbystrzycka, Głęboka, A. Grygowej, Choiny, Szeligowskiego); budowa nowych oraz uzupełnienie już istniejących trakcji trolejbusowych ( między innymi : ul. Szeligowskiego, Mełgiewska, Jana Pawła II, al. Kraśnicka); zakup taboru niskoemisyjnego czy wdrożenie nowych lub rozbudowa istniejących systemów telematycznych na potrzeby komunikacji miejskiej ( np.: tablice dynamicznej informacji przystankowej).

Strategia ZIT zawiera również wykaz projektów komplementarnych do realizacji w ramach PO IŚ, które wpisują się w Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (wspieranie efektywności energetycznej oraz promowanie strategii niskoemisyjnych) , dla których Beneficjentami są różne podmioty ( np..: spółki prawa handlowego, jst czy instytucje administracji publicznej).

Kolejnym etapem wdrażania Strategii ZIT LOF będzie zmiana formy obecnie funkcjonującego porozumienia pomiędzy gminami – na bardziej zinstytucjonalizowaną - jest to wymóg stawiany przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.

Nowe porozumienie zostanie zawarte w oparciu o art. 74 ustawy o samorządzie gminnym i na jego mocy gminy partnerskie przekażą zarządzanie, wdrażanie i monitorowanie założeń Strategii ZIT Miastu Lublin. Powstały Związek ZIT LOF będzie nadal składał się z przedstawicieli - Reprezentantów - wszystkich partnerskich gmin i nadal będzie miał decydujący głos w sprawach związanych z głównymi kierunkami rozwoju LOF.

Zinstytucjonalizowanie struktur ZIT poprzez zawiązanie Związku ZIT wiąże się koniecznością przejęcia przez jeden podmiot – miasto wojewódzkie - zadań Instytucji Pośredniczącej czyli Instytucji, która będzie odpowiedzialna za prawidłową realizację zadań ZIT. W tym celu zostanie powołane Biuro Związku ZIT, które w pierwszej kolejności będzie realizowało zadania związane z wyborem przedsięwzięć/projektów do dofinansowania, będzie prowadziło stały monitoring Strategii, w tym monitorowanie stanu przygotowania projektów do realizacji, zatwierdzonych w Strategii ZIT realizowanych w trybie pozakonkursowym oraz będzie odpowiedzialne za gromadzenie i udostępnianie informacji o projektach planowanych i realizowanych w ramach Strategii ZIT.


Wstępny harmonogram dalszych prace nad Strategią ZIT przedstawia się następująco:

20 marca br. - Zatwierdzenie Strategii przez IZ RPO – na ten dzień przewidziane jest spotkanie z Zespołem JASPERS,
10 kwietnia br. - Podpisanie Porozumienia pomiędzy Urzędem Marszałkowskim pełniącym role Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Lubelskiego Związkiem ZIT jako Instytucją Pośredniczącą.
12 maj br. - Gotowość do poddania się ocenie dotyczącej spełniania kryteriów desygnacji czyli ocenie czy powołane Biuro ZIT spełnia wymogi prawa unijnego i krajowego w odniesieniu do zadań przypisanych Instytucji Pośredniczącej.

W między czasie będą jednocześnie trwały intensywne prace nad uwzględnieniem ewentualnych uwag i wskazówek Urzędu Marszałkowskiego, Zespołu JASPERS, Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju oraz nad organizacją nowej, zinstytucjonalizowanej formy Związku ZIT, przy pełnej współpracy Wszystkich Stron Porozumienia ZIT LOF.