Kultura dla młodych i młodzi w kulturze.
Czy nastoletni odbiorca literatury i kultury jest współcześnie wyzwaniem?
Czy nastoletni twórca może dokonać przełomu?
Moderator:
- Piotr Marecki – adiunkt w Instytucie Kultury oraz szef laboratorium “UBU lab” na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (Polska)
Uczestnicy:
- Marjana Sawka – poetka, współzałożycielka i redaktorka naczelna Wydawnictwa Starego Lwa “The Old Lion Publishing House” (Ukraina)
- Birute Marcinkieviciute-Mar – aktorka, reżyserka teatralna i pisarka, dyrektorka artystyczna SOLO TEATRAS w Wilnie (Litwa)
- Jewgienija Pasternak – pisarka książek prozatorskich dla młodzieży i nastolatków (Białoruś)
- Andriej Żwalewski – pisarz, scenarzysta i dramaturg (Białoruś)
Początek XXI wieku zasłynął w historii literatury i szerzej – kultury – powstaniem fenomenu „młodego” debiutu prozatorskiego. Głośne prozatorskie debiuty autorów i autorek, którzy na początku lat 2000-ch mieli po 15–20 lat (Dorota Masłowska, Mirosław Nahacz, Agnieszka Drotkiewicz, Małgorzata Nowicka, Magda Michałowska, Karolina Romanow) nie były zjawiskiem wyłącznie polskim. Podobne tendencje bardzo wyraźnie zaznaczyły się w Ukrainie (debiuty Lubka Deresza, Ireny Karpy czy Sofiji Andruchowycz), Rosji (Iriny Dienieżkiny), Francji (Flavii Bujor), Stanach Zjednoczonych itp. To właśnie młodym prozaikom 20 lat temu udało się przy pomocy swojej twórczości zwrócić uwagę szerokiego grona czytelników na literaturę najnowszą, odnieść sukcesy medialne i finansowe.
Pojawienie się na rynku literackim coraz młodszych pisarek i pisarzy było związane z wieloma zjawiskami współczesnej kultury, odpowiadało duchowi czasu – czasu swoistej fetyszyzacji młodości. Nastoletni i dwudziestoletni autorzy i autorki zaproponowali tzw. „nową dykcję”, swój język opisywania świata, nowego rozgadanego narratora i fabułę. Pomiędzy młodą prozą polską a tą powstałą za wschodnią granicą można było doszukiwać się wiele wspólnych cech i charakterystyk. Młodzi twórcy pisali o swoich rówieśnikach i ich sposobie widzenia świata, lecz trudno ich pisarstwo wrzucić do szuflady pod nazwą „literatura młodzieżowa”. Ta ostatnia ma swoją długą historię, definicję i odsyła do panteonu uznanych i znanych nazwisk. Ma ona swoje niepodważalne miejsce w historii literatur narodowych oraz określone miejsce na rynku czytelniczym.
Młody wiekiem twórca, kreując świat, w centrum którego znajduje się młody protagonista/bohater, tworzy de facto literaturę, która nie mieści się w kanonie tzw. literatury young adult, zarówno ze względów językowych (stosowanie nienormatywnego języka), jak i podejmowanej tematyki. Na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia do głosu zaczęli dochodzić przedstawiciele tzw. pokolenia millenialsów – ludzi urodzonych po 1989 roku. Ich głośne prozatorskie debiuty (Dominika Ożarowska, Dominika Dymińska, Daniel Kot, Dorota Kotas, Natalka Suszczyńska) niewątpliwie stały się znamiennym głosem tego pokolenia, które mówiło i pisało o sobie, pokolenia nie pamiętającego komunizmu, wyrosłego w warunkach wolnego rynku i mediów, kształtującego swoją osobowość w kraju będącym częścią Unii Europejskiej. Ich pisarstwem byli na równi zainteresowani socjolodzy i krytycy literaccy, zakładając, że literatura dużo mówi o społeczeństwie, w którym powstaje, i to społeczeństwo możemy niejako „czytać” za jej pośrednictwem. Obraz tego pokolenia, który wyłania się z tworzonej przez jego przedstawicieli literatury, niektórych może szokować, innych zasmucać i niepokoić, ale wszystkim daje dużo do myślenia. Obecnie na scenę weszło pokolenie post-millenialsów, tzw. generacja Z, która zajmuje swoją niszę, zabiera głos, niedługo będzie decydować o tym, w jakim kierunku nasze społeczeństwo będzie się rozwijać. Jakie jest więc miejsce młodego człowieka w kulturze i literaturze: w Polsce i u naszych najbliższych sąsiadów – w Ukrainie, Litwie, Białorusi?
Czy tego miejsca szuka? Z jednej strony – jakie jest miejsce młodego autora/twórcy, który może stworzyć teksty nie na swój wiek dojrzałe i kunsztowne warsztatowo, a ich odbiorcą często nie jest rówieśnik, tylko czytelnik starszy, wyrobiony, przygotowany. A z drugiej strony – jak się ma korpus tekstów literatury określanej jako young adult i new adult, który tworzą autorzy starsi co najmniej o jedno pokolenie. Jaki jest młody odbiorca kultury, w tym literatury? Co najnowsze literatury w poszczególnych krajach mogą mu zaoferować, jak taka literatura ma się na rynku czytelniczym? Przed jakimi wyzwaniami stoi? Po jakie książki sięga i czy sięga jeszcze nastoletni odbiorca? Czy jest miejsce i popyt na książki dla nastolatków? Czy przekłady bestsellerów światowych napędzają rozwój narodowych literatur dla młodzieży? Jaki wpływ miało „odmłodzenie” literatury, w szczególności prozy początku XXI wieku w Polsce, Ukrainie, Litwie i Białorusi na jej rozwój i socjologię literacką ostatniego dwudziestolecia? Te i inne pytania zadamy uczestniczkom i uczestnikom dyskusji.
Piotr Marecki (moderator, Polska) - kulturoznawca, wydawca, pisarz, autor utworów cyfrowych. Prowadzi wydawnictwo Ha!art (ha.art.pl). Pracuje jako adiunkt w Instytucie Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego. Postdok na MIT (2013-14), był także profesorem wizytującym w Media Archeology Lab na Uniwersytecie Colorado, na Uniwersytecie w Rochester, Uniwersytecie w Bergen oraz w Smolny College w Sankt Petersburgu. Wspólnie z autorami i autorkami z kilku krajów opublikował tomik literatury generatywnej „2X6" (2016). Jest także twórcą „Wierszy za sto dolarów" (2017) napisanych przez Mechaniczne Turki Amazona oraz konceptualnego „Sezonu grzewczego” (2018), bota literackiego „Cenzobot” (2019) oraz kontrowersyjnej „Polski przydrożnej” (2020). Prowadzi UBU lab na UJ. Mieszka w Krakowie.
Marjana Sawka (Ukraina) - ukraińska poetka, autorka książek dla dzieci, publicystka i literaturoznawczyni, redaktorka naczelna oraz współzałożycielka The Old Lion Publishing House we Lwowie (https://starylev.com.ua/foreign-rights), tłumaczka i działaczka społeczna. Członkini Rady Centrum Badań nad Literaturą dla Dzieci i Młodzieży, Stowarzyszenia Pisarzy Ukraińskich, Narodowego Związku Pisarzy Ukrainy oraz Pen Ukraine.
Birutė Marcinkevičiūtė-Mar (Litwa) - litewska aktorka, reżyserka teatralna i pisarka. Jedna z najbardziej znanych monodramistek w Europie i na świecie. W latach 1988-1993 studiowała w Instytucie Teatru, Muzyki i Filmu w Sankt Petersburgu (Rosja), uzyskując dyplomy studiów wyższych w zakresie aktorstwa teatralnego i filmowego oraz reżyserii. W latach 1997-1998 studiowała śpiew i taniec w japońskim teatrze Noh w szkole Kita Noh oraz tradycyjny taniec Nihon Buyo w Tokio. Od 1994 Birute jest aktorką zespołu Litewskiego Narodowego Teatru Dramatycznego, tworzyła niezależne projekty teatralne i taneczne. W 2018 roku założyła SOLO TEATRAS (SOLO THEATER) w Wilnie na Litwie i rozpoczęła pracę jako dyrektorka artystyczna. Ważne miejsce w twórczym dorobku Birutė posiada literatura: Birutė Mar wydała 9 książek (poezja, eseje, proza dla dzieci). Tworzy dramaturgię do nowych spektakli, pisze sztuki teatralne, libretta do oper. W 2019 r. założyła studio Kurybos studija SOLO, ważną częścią działalności którego jest wydawanie książek dla dzieci. Birutė jest członkinią Związku Literatów Litewskich (od 2000), Litewskiego Stowarzyszenia Tańca Współczesnego, Litewskiego Stowarzyszenia Reżyserów Teatralnych i Litewskiej Gildii Aktorskiej. W 2020 roku Birutė Mar otrzymała Nagrodę Rządu Litewskiego w dziedzinie kultury i sztuki.
Jewgienija Pasternak (Białoruś) - rosyjskojęzyczna pisarka mieszkająca w Mińsku w Białorusi. Z wykształcenia — fizyczka, zdobyła rozgłos dzięki serii samouczków pt. „Komputer dla kobiet”. Razem ze współautorem Andriejem Żwalewskim opublikowała ponad dwadzieścia książek prozatorskich dla młodzieży i nastolatków, które były nagradzane i doceniane w Białorusi oraz za granicą. Laureatka wielu prestiżowych nagród literackich. Na podstawie utworów Jewgienii Pasternak oraz Andrieja Żwalewskiego powstał film oraz spektakle teatralne.
Andriej Żwalewski (Białoruś) - białoruski pisarz, scenarzysta i dramaturg. Urodził się w Grodnie w Białorusi. Fizyk z wykształcenia. Po ukończeniu studiów pracował naukowo, projektował wzory papierów wartościowych, pracował w wydawnictwie. Rozgłos i sławę przyniosła autorowi wydana w 2002 r. pierwsza książka pt. „Porry Hatter” napisana wspólnie z Igorem Myćką. Ze współautorką Jewgieniją Pasternak wydał serię ironicznych powieści dla kobiet „M+Ż” oraz kilkadziesiąt książek dla młodzieży i nastolatków. Laureat licznych nagród literackich. W konkursie „Marka Roku – 2012” zdobył tytuł Osoby-Marki – 2012 w nominacji „Kultura”.
Wydarzenie Towarzyszące Kongresowi Współpracy Transgranicznej Lublin 2021
Wydarzenie w formule hybrydowej. Transmisja na żywo na platformie streamingowej.
Zapewniamy tłumaczenie symultaniczne z/na PL-EN-RU.
Współorganizatorzy: Miasto Lublin, Czasopismo Kultura Enter
