Krakowskie Przedmieście w 450-lecie Unii Lubelskiej
Książka "Krakowskie Przedmieście w 450-lecie Unii Lubelskiej" jest podsumowaniem badań nad najważniejszymi częściami Śródmieścia Lublina, przeprowadzonych w latach 2016-2018 w związku z inwestycjami Miasta Lublin na Placu Litewskim i Krakowskim Przedmieściu. Były to najszersze i najbardziej znaczące z punktu widzenia naukowego badania archeologiczne, jakie kiedykolwiek dotąd przeprowadzono w Śródmieściu Lublina. Ich wyniki omówiono w książce na tle nowych ustaleń historyków na temat dziejów miasta. Książka zawiera 11 bogato ilustrowanych rozdziałów autorstwa lubelskich archeologów, historyków i historyków sztuki, w których omówiono tysiącletnią historię tej części Lublina od początków chrześcijaństwa, zadokumentowanych podczas zeszłorocznych badań na Placu Łokietka, po współczesne przemiany związane z rewitalizacją.
Na okładce niniejszej książki pt. "Krakowskie Przedmieście w 450-lecie Unii Lubelskiej" został zamieszczony szczególny zabytek. Jest nim uszkodzony kafel płytowy z wyobrażeniem popiersia dorosłego mężczyzny otoczonego wieńcem laurowym. Na wizerunku, przedstawionym w profilu, dają się dostrzec szczegóły rysów twarzy, której usta okala broda przycięta na wzór zachodni. Widoczna jest także korona wysadzana kamieniami, co zdradza, ze spoglądamy na króla.
Produkcja kafli z ludzkimi podobiznami zaczęła się już w średniowieczu, ale nasilenie tego trendu przypadło na renesans, gdy często portretowano damy i mężczyzn w nakryciach głów. Królewskie popiersia należą jednak do wyjątków, a opisywany egzemplarz jest pierwszym, jaki znamy z Lublina. Zabytek został pozyskany podczas badań archeologicznych towarzyszących rewitalizacji placu Litewskiego w 2016 r. Wydobyto go na wysokości południowej elewacji Hotelu Europa. Szczegóły technologii wykonania i typ zdobnictwa pozwalają ten przedmiot ściśle datować na 2. połowę XVI w. Miejsce znalezienia i chronologia zabytku wydają się zbieżne z obchodzoną w 2019 r. 450. rocznicą ustanowienia Unii Lubelskiej. Jednak identyfikacja postaci wyobrażonej na kaflu z wizerunkami Zygmunta Augusta lub jego ojca nie jest tak oczywista. Na znanych portretach monarchów żaden z nich nie został uwieczniony w podobnej pozie. Również porównywanie rysów twarzy nie wykazuje cech wspólnych. Można domniemywać, że jakiś rzemieślnik, mogący być świadkiem ważnych wydarzeń w życiu politycznym Rzeczpospolitej, chciał je w ten sposób upamiętnić. Tak jak niezwykły jest opisywany kafel, tak również winniśmy postrzegać dzieje Krakowskiego Przedmieścia – wiele kart jego historii zostało już zapisane, ale to dopiero badania archeologiczne z lat 2016–2018 przyniosły nowe fakty. Dyskusja na temat odkryć dokonywanych w trakcie wykopalisk uświadomiła istotną potrzebę opracowania pierwszej monografii tego fragmentu Lublina. W interdyscyplinarnym ujęciu starano się zawrzeć całą historie – od najstarszych śladów osadnictwa słowiańskiego po okres II wojny światowej.
Rafał Niedźwiadek
