Teatr im. Juliusza Osterwy jest jednym z najstarszych teatrów w Polsce i jedynym w Lublinie teatrem dramatycznym i repertuarowym. Wybudowany został w 1886 r. według projektu Karola Kozłowskiego. Jego budowa trwała zaledwie dwa lata. Wzniesiono go dzięki inicjatywie lubelskiej inteligencji, przemysłowców, kupców i okolicznych ziemian: „Lublinianie – sobie”. W czasie I wojny światowej na krótko teatr został zamieniony na szpital wojskowy. Ponowne otwarcie nastąpiło w 1915 r., a w 1921 r. Rada Miejska odkupiła gmach od spółki cywilnej. Pod koniec listopada 1939 r. teatr został przejęty przez Niemców, do 1941 r. występowały tu niemieckie teatry frontowe, a 27 marca 1941r. zainaugurował swoją działalność stały teatr niemiecki Stadttheater Lublin, działający do lipca 1944 r. Po opuszczeniu teatru przez Niemców, przejęli go spędzający w Lublinie okupację aktorzy. 12 sierpnia 1944 r. odbyła się pierwsza premiera teatralna w wyzwolonej Polsce. W 1949 r. teatr upaństwowiono, nadając mu imię Juliusza Osterwy.
Gmach teatru został wzniesiony w konwencji włosko-francuskiego neorenesansu. W bryle budynku odnaleźć można elementy zaczerpnięte z antyku. Półkoliście zakończone okna o dużej powierzchni mają wyraźnie zaznaczony klucz albo też zostały ujęte parą kolumn i zwieńczone trójkątnym tympanonem. Drzwi również zakończono półkolistymi łękami. Na uwagę zasługuje rozbudowany gzyms wieńczący. Pod gzymsem między piętrami widoczny jest fryz z tryglifami. Wewnętrzu warto przyjrzeć się ozdobnej sali widzów z cyrklastym sufitem podzielonym na filungi. Na środku sali zawieszony jest żyrandol z czterdziestoma ramionami. Godne uwagi są też rzeźbione balustrady lóż i balkonów w głównej sali.
W teatrze grane są najczęsciej klasyczne i wielokrotnie sprawdzane sztuki takich autorów jak: Aleksander Fredro, Juliusza Słowacki, Gabriela Zapolska, pojawia się takżę repertuar popularny. Teatr wypełnia misję edukacyjną – to tutaj najczęściej młodzież po raz pierwszy spotyka się z teatrem.