07.05.2024
Jarząb brekinia
Jarząb brekinia (brekinia, brzęk) łac. Sorbus torminalis (L.) Crantz (Torminaria glaberrima (Gand.) Sennikov et Kurtto)
Opis: Drzewo wysokości do 15-25 m, o szerokiej i gęstej koronie, rzadziej występujący w formie krzewu. Liście szerokojajowate, piłkowane z 3-5 ostrymi, trójkątnymi klapami z każdej strony. Liście nieco skórzaste, na brzegu drobno piłkowane, osadzone na cienkim, dość długim ogonku. Dolna para klap zwykle rozwarta pod kątem prostym. Owoce od kulistych do odwrotniejajowatych, brązowe z dużą zawartością garbników. Jesienią liście drzewa bardzo ładnie się wybarwiają na kolor czerwony. Na naturalnych siedliskach Jarząb brekinia jest objęty ścisłą ochroną gatunkową w Polsce. Lubi gleby żyzne i wilgotne.
Występowanie: zachodnia, południowa i środkowa Europa, północno-zachodnia Afryka, południowo-zachodnia Azja. W Polsce osiąga północno-wschodnią granicę zasięgu. W naszym kraju posiada niewiele naturalnych stanowisk, głownie na zachodzie.
Znaczenie i zastosowanie: Drewno brzęka jest czerwonobrązowe, czasami z ciemno zabarwioną twardzielą. Jest drobnosłoiste, twarde i ciężkie, szczególnie przydatne do wyrobów tokarskich i w meblarstwie. Dawniej był popularnym materiałem do wyrobu instrumentów muzycznych i kijów golfowych. Poza tym bywa sadzony, ale rzadko w miastach i ogrodach – zwykle w zachodniej Polsce. Tym bardziej jego obecność w Galerii Drzew os. Tatary jest cenna i ważna.
Właściwości lecznicze: Owoce zawierają sporo witaminy C, alkaloidy, garbniki oraz nieznaczne ilości karotenoidów. Niedojrzałe mają właściwości przeczyszczające. W medycynie ludowej były tradycyjnym środkiem na kolki i zaparcia. Dojrzałe nabierają właściwości ściągających, można jeść na surowo, dodawać do sałatek oraz przygotowywać z nich przetwory. Wartościowy jest także świeży sok z owoców. Jednak ze względu na ścisłą ochronę i niezbyt liczne występowanie w naszym kraju rzadko jest używany w aspekcie medycznym.
Szybkie linki
Aktualności - Środowisko
