Klon jawor

Klon jawor (jawor) łac. Acer pseudoplatanus L.

Opis: Drzewo wysokości do 35 m o koronie odwrotniejajowatej lub szerokocylindrycznej, wysoko osadzonej; u drzew rosnących pojedynczo korona jest szeroka, kopulasta i nisko osadzona na pniu. Kora u młodych drzew szarobrązowa, u starszych jasnoszara, łuszcząca się dość cienkimi płatami, podobnie jak u platana. Liście 5-klapowe, blaszka liściowa ok. 10-15(-20) cm, klapy jajowate (wcięcia między nimi ostre), brzegiem karbowanopiłkone. Liście ciemnozielone, spodem sinawe lub czasem purpurowoczerwone, Kwiaty rozdzielnopłciowe, rozmieszczone na jednym osobniku (jednopiennie), w wąskich, długości do 12 cm, zwisających gronach. Jawor kwitnie w maju, po rozwinięciu się liści. Kwiaty żółtawozielone, zebrane w zwisające wiechy przypominające grona. Owocem są skrzydlaki do 6 cm długości o skrzydełkach ułożonych pod kątem ostrym ok. 60°. Do 20 roku życia jawor rośnie szybko, później przyrost na wysokość słabnie, a około 100 roku ustaje. Żyje ok. 300 lat.

Występowanie: jawor zasięgiem obejmuje część południowej i środkowej Europy. Nie występuje w Anglii, w zachodniej Francji, w Hiszpanii (z wyjątkiem płn. części). Rośnie także na Kaukazie i w Azji Mniejszej. Przez Polskę przechodzi północna granica zasięgu jego występowania. W górach rośnie wyżej niż klon, osiągając wysokość 1500 m n.p.m. W Karpatach jest po buku i jodle trzecim ważnym składnikiem lasów dolnoreglowych. Gatunek o dużych wymaganiach troficznych. Preferuje gleby wilgotne, o odczynie umiarkowanie kwaśnym do zasadowego.

Zastosowanie i znaczenie: Drewno barwy żółtawobiałej, połyskujące, dość lekkie, twarde i mocne, lecz niezbyt trwałe. Pod względem własności technicznych przewyższa drewno klonu, jest wysoko cenione w przemyśle meblowym, a z jego drewna można wykonać instrumenty muzyczne – głównie gitary i skrzypce. Dolne płyty skrzypiec wykonanych przez Stradivariusa są właśnie z jawora. Jest też rośliną miododajną. W celach kulinarnych pozyskuje się wiosną sok klonowy, poprzez głębokie nacięcie (ale nie głębsze niż 4 cm) pnia lub gałęzi. Stanowi on napój chłodzący o słodkawym smaku. Zawiera głównie fruktozę (węglowodan), liczne sole mineralne (potas, miedź, mangan, fosfor i wapń) oraz witaminy z grupy B. Jako drzewo ozdobne sadzony w miastach w odmianach z pstro- bordowo- i żółtolistnych lub w formie typowej, naturalnej.

Właściwości lecznicze: Jawor przejawia niewielkie działanie lecznicze. Świeży sok klonowy ułatwia wiosenne oczyszczanie organizmu. Ma działanie ogólnie wzmacniające organizm, poprawia przemianę materii. Picie soku klonowego zalecane jest osobom w podeszłym wieku i rekonwalescentom. Sok można zagęszczać poprzez gotowanie aż do uzyskania syropu.